Folklorshunoslikka

caK)3a» kabi jurnallar nasbr etiladi. 2004-yildan Rossiyadagi Antro- pologiya va etnografiya muzeyi («Kunstkamera») «Antropologik fo- rum» jurnalini chop ettira boshlagan.
Hozirgi davrda xalq ijodiyotini turli yondosh fanlaming nazari- yalari asosida kompleks tadqiq etish an’anasi kuchayganligi bois, folklorshunoslikning «etnofolkloristika» (xalq ijodini etnografik hamda folkloristik aspektda tekshirish), «etnoiingvistika» (o'zbek tilidagi urf-odat, marosim, turli inonch-e’tiqodlar bilan bogiiq boigan dialektizmlarni etnofolkloristik jihatdan talqin qilish), «ar- xeofolkloristika» (arxeologik topilmalarda o‘z aksini topgan folklor syujetlari, obraz va motivlarni o‘rganish hamda xalq og'zaki ijodi- ning muayyan janriga oid u yoki bu syujet, motiv, obraz va badiiy detalning genezisini arxeologik yodgorliklardagi suratlar, chizgi va ifodalarga qiyoslab tadqiq etish) yo‘nalishlari yuzaga keldi.
Folklorshunoslik fani tilshunoslik bilan, ayniqsa, uning sheva va lahjalarni o‘rganuvchi dialektologiya yo‘nalishi bilan chambarchas bogiiqdir. Chunki folklorshunos olim transkripsiyani puxta bilmasa, og'zaki ijrodagi folklor asarini mukammal yozib ololmaydi. Bugungi kunga keiib, onomastikada «mifonim» (qadimgi mifologik tasavvur- lar va mifik obrazlar bilan bogiiq tushuncha va atamalar), «mifo- toponim» (mifga aloqador so‘z asosida kelib chiqqan joy nomlari),
«eponira» (epik asarlarda qoilanilgan atoqli otlar) singari terminlar yuzaga keldi. Xalq og‘zaki badiiy ijodi asarlarining til xususiyatla- rini o‘rganuvchi «lingvofolkloristika» shakllandi.
Folklor asarlarining yaratilishi va ommalashishi jarayoni xalqning turmush tarzi, urf-odatlari, milliy mentalitetini aks ettiruv- chi dunyoqarashi, an’analari bilan bevosita bogiiq boiganligi bois, folklorni o‘rganishda uni etnografik kontekstdan ajratib tahlil qilib boimaydi. Bir tomondan, folklor asarlarida xalqimizning et- nik tabiati bilan aloqador ko‘plab «etnografizmlar», qadimiy ma- rosim va rituallar bilan bogiiq an’anaviy motivlar mavjud boisa, boshqa jihatdan folklor asarlari etnologik tadqiqotlar uchun ham boy material beruvchi muhim manba hisoblanadi. Shuning uchun
24

www.ziyouz.com kutubxonasi

ham «etnofolkloristika» hozirgi zamon folklorshunosligining eng faol yo‘nalishlaridan biriga aylandi.
O'zbek folklorshunosligi fanining asoschisi, atoqli olim H.Zarifov
« 0 ‘zbektili va adabiyoti» jurnalining 1958-yilgi ilk sonida bosilgan
«Folklor va arxeologiya materiallarini qiyosiy o'rganish masalalari- ga doir» (25-30-betlar) nomli programm xarakterdagi maqolasi bilan o'zbek folklorshunosligida «arxeofolkloristika» yo‘nalishini bosh- lab bergan edi. Zéro, folklor asaridagi muayyars obraz, motiv yoki epik syujetning tarixiy asoslarini oydinlashtirishda arxeologik qazil- malar chog‘ida topilgan turli osori atiqalar, qoyatoshlarga chizilgan petrogliflar, Varaxsha, Afrosiyob, Bolaliktepa va Tuproqqal’adan topilgan qadimgi devoriy suratlar, xullas, ajdodlarimiz tomonidan yaratilgan moddiy madaniyat namunalari muhira qiyosiy manba ro- lini o‘taydi.