Фойдали қазилмаларни очиқ усулда қазиб олиш тўғрисида тушунча

Кириш. Фойдали қазилма конларини очиқ усулда қазиб олиш усуллари ва технологияси. Очиқ усулда қазиб олишнинг қулайликлари ва камчиликлари.
Фойдали қазилмаларни очиқ усулда қазиб олиш
тўғрисида тушунча.
Кончилик саноати - замонавий индустриянинг асосий хом ашё ва ёқилғи базаси ҳисобланади. У энергетика ва халқ хўжалигининг бошқа тармоқларининг асосий ёқилғи манбаидир. Шунингдек, кончилик саноати қора ва рангли металлургия, химия саноати, ўғитлар ишлаб чиқариш саноати учун хом-ашё базаси ҳисобланади. Халқ хўжалигида фойдаланилаётган табиий ресурсларни 70% ни минерал хом-ашёлар ташкил қилади.
Жаҳон миқёсида қазиб олинадиган фойдали қазилмаларнинг умумий миқдори йилига 9-10 млн. т ни, кон массасининг йиллик унумдорлиги эса 35-37 млрд. т ни ташкил этади.
Очиқ усулда қазиб олиш ишларининг ривожланиши, ер ости усулида қазиб олишга нисбатан унумдор, иқтисодий жиҳатдан самарадор ва хавфсизлигидадир. Очиқ усулда қазиб олишда иш унумдорлиги ер ости усулига қараганда 5-8 марта юқори, таннархи эса 2-4 марта кам. Ушбу фарқ сўнгги 30-40 йил ичида ошиб боришда давом этмоқда.
Фойдали қазилма бойликларига хўжалик, қурилиш, саноат ва илмий мақсадлар учун қазиб олинадиган ва хом ашё ҳолида ёки қайта ишлангандан сўнг ишлатиладиган барча турдаги тоғ жинслари киради. Фойдали қазилмалар қурилиш ва саноатнинг асоси ҳисобланиб, мамлакат иқтисодиётида катта ўрин эгаллайди. Уни хом-ашё сифатида қазиб олиш ва қайта ишлаш миқёси эса давлатнинг ишлаб чиқариш савиясини, бойлиги ва иқтисодий ривожланишини белгилайди.
Фойдали қазилмаларни очиқ усул билан қазиб олишда қопловчи ва ўз ичига олувчи тоғ жинслари ҳам қазиб олинади. Фойдали қазилмалар ва қопловчи ҳамда ўз ичига олувчи тоғ жинслари биргаликда кон массаси тушунчаси билан бирлаштирилади. Тоғ жинсларини фойдали қазилмаларга ва қопловчи жинсларга ажратиш бу нисбий тушунчадир. Қазиб олувчи ва қайта ишловчи техникаларнинг ривожланиши билан кўпгина қопловчи тоғ жинсларидан фойдали қазилмалар каби фойдалана бошланди ва буларнинг сони йилдан-йилга ошиб бормоқда.