Fiziologiyasi va gigiyenasi

Bolalarda  nafas  m arkazining  q o‘z g ‘aluvchanlik  xususiyat- 
lari.  Bolalar  tug'ilish  paytiga  kelib  ularning  nafas  markazi  katta 
yoshdagi  bolalarnikiga  nisbatan  takom illashgan  b o im a sa   ham  na­
fas  sikllari  fazalarining  (nafas  olish  va  nafas  chiqarish)  ritmik  al- 
mashinishini  ta ’minlashga  qodir  b o ia d i.
Bu  holat,  avvalo,  tu g ilis h   paytigacha  bolalarda  nafas  markazi 
funksional  jihatdan  to iig 'ic h a   shakllanmaganligi  bilan  bog'liq. 
Bolalar  hayotining  dastlabki  oylaridagi  nafas  olish  chastotasi, 
chuqurligi  va  ritmining  keng  k o ia m d a   o'zgaruvchanligi  bundan 
dalolat beradi.  Yangi tu g ilg a n  va em adigan bolalarda nafas  m arka­
zining  q o ‘zg ‘aluvchanligi  ancha  past.  Bir  yoshgacha  bo'lgan  bo­
lalar  katta  yoshdagi  bolalarga  nisbatan  kislorod  yetishmasligiga 
gipoksiyaga  ancha  yuqori  chidamliligi  bilan  ajralib  turadi.
Nafas  markazining  funksional  faoliyatining  shakllanishi  yoshga 
bog'liq  holda  yuz  beradi.  11  yoshga  kelib  turli  hayot  faoliyati  sha- 
roitlarida nafas olishning  moslanish  imkonivatlari yaxshi  namoyon 
b o iib   qoladi.
Nafas markazining karbonat angidrid gazining miqdoriga sezuv- 
chanligi  yoshga  qarab  ortib  boradi  va  maktab  yoshidagi  bolalarda 
voyaga yetgan  odam larnikiga  tenglashib  qoladi.  Shuni  qayd  qilish 
kerakki, jinsiy vetilish  davricla nafas  olishning  boshqarilishini vaq- 
tinchalik  buzilishi  yuz  beradi  va  o'sm irlarning  organizmi  voyaga 
yetgan odam lar organizmiga nisbatan  kislorodning yetishmasligiga 
ju d a  past  chidamliligi  bilan  ajralib  turadi.
Nafas  apparatlarining  funksional  holati  nafas  olishning  xohla- 
gan  holda  o ‘zgartirish  imkonivati  haqida  m a iu m o t  berishi  mumkin 
(nafas  harakatlarining  to'xtatish  yoki  maksimal  ventilatsiyani  amal- 
ga oshirish).  Nafas  olishning  o'z-o'zidan  boshqarilishida  bosh  miya 
katta sharlarining p o 'stlo g i,  nutq  qo'zg'atuvchilarini  qabul qiluvchi 
va bu qo'zg'atuvc hilar bilan b o giiq  bo'lgan markazlar ishtirok etadi.
Nafas  olishning  o 'z-o 'zid an   boshqarilishi  ikkinchi  signal  tizimi 
bilan b o g ia n g a n  va faqat nutqning rivojlanishi bilan yuzaga keladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Nafas  olishning o'z-o 'zid an   o'zgarishi  qator nafas olish mashq- 
larini  bajarishda  muhim  rol  o'ynaydi  va  nafas  fazalari  (nafas  olish 
va nafas chiqarish)  bilan m a'lum  harakatlarni to 'g'ri-aniq  bajarish­
da yordam  beradi.