Fiziologiyasi va gigiyenasi

To‘g ‘ri nafas olish. M a’lumki, odam biron narsaga quloq solishi 
yoki  uni  diqqat  bilan  eshitish  uchun  qisqa  muddatga  nafas  olishni 
to'xtatishi  mumkin.  Nima  uchun  eshkak  eshuvchilar,  katta  bolg'a 
bilan  ishlovchilarni  eng  kuchli  harakati  keskin  nafas  chiqarish 
(«uh») bilan birgalikda kechadi,  bularni  hech o ‘ylab ko'rganm isiz?
M o'tadil  nafas  jarayoni  bajarilganda  nafas  olish,  nafas  chiqa- 
rishdan  qisqa  bo'ladi.  Nafas  olishning  bunday  ritmi  aqliy  va jis ­
moniy faoliyatni yengillashtiradi, buni esa quyidagicha tushuntirish 
mumkin. Nafas  olish paytida nafas marlcazi  qo'zg'aladi,  aynan shu 
paytda induksiya qonuniga asosan miyaning boshqa bo'lim larining 
qo'zg'aluvchanligi  pasayadi  va,  aksincha,  nafas  chiqarish  paytida 
yuqoridagi  hodisaning  teskarisi  kuzatiladi.  Shu  sababli  ham  nafas
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

olish  paytida  muskullarning  qisqarish  kuchi  pasaysa,  nafas  chiqa­
rish  paytida  esa  ortadi.  Ana  shuning  uchun  ham  agar  nafas  olish 
uzoq va nafas chiqarish qisqa  bo’lsa,  ish qobiliyati  pasayadi  va tez- 
da  charchash  kuzatiladi.
Bolalar merganlik,  chopish va boshqa faoliyat bilan shug'ullan- 
ganida  to 'g 'ri  nafas  olishni  o'rganish  o'qituvchining  asosiy  vazi- 
falaridan  biridir.  T o'g'ri  nafas  olishning  asosiy  shartlaridan  -   bu 
ko'krak  qafasining  rivojlanishi  haqidagi  g'am xo'rlikdir.  В uning 
uchun  ko'krak  qafasining  harakatlanishiga,  muskullarning  rivoj- 
lanishiga  olib  keluvchi  nafas  gimnastikalari  va  boshqa  jism oniy 
mashqlarni  bajarish  hamda  ayniqsa.  partada  o'tirganda  tana  hola- 
tini to 'g 'r i tutish bu uchun ju d a muhim  ahamiyatga ega.  Bu borada 
suzish,  eshkak  eshish,  konkida  uchish,  chang"ida yurish  kabi  sport 
turlari  muhim  foydali  omillardan  hisoblanadi.
Odatda,  ko'krak  qafasi  yaxshi  rivojlangan  odam lar  tekis  va 
to 'g 'ri  nafas  oladilar.  Bolalarni  yelkani  to 'g 'ri  tutib  tik  turish  va 
yurishga  o'rgatish  kerak,  qaysiki  bular  ko'krak  qafasining  ke- 
ngayishini  ta ’minlaydi,  o 'p k a  faolivatini  yengillashtiradi  va  ancha 
chuqur nafas olishni  ta'm in  etadi.  Enkayib yurish, tananing egilgan 
holda  bo'lishi  natijasida  organizmga  kam  miqorda  havo  tushishi 
t a ’m inlanadi.