Fiziologiyasi va gigiyenasi

Nazorat savollari:
1.  Bolalarda  nafas  olish  va  chiqarish jarayoni  qanday  yuzaga  keladi?
2.  0 ‘pkada gazlar almashinuvi  bolalarda qanday  amalga oshadi?
3.  Nafas  olish  markazining faolligi  yoshga oid  qanday  o'zgaradi?
4.  Bolalarda  nafas  olish  soni  va  tezligining  yoshga  oid  xususiyatlari 
nima?
5. 
Nafas  olish  a ’zolari  gigiyenasi  va  uning  tibbiy-biologik  ahamiyati 
qanday?
6.  Nafas  olish  a'zolari  ishining  boshqarilishi  va  uning ahamiyati  qan­
day?
XI  BOB.  OVQAT  HAZM   BO  LISHINING 
YOSHGA  OID  XUSUSIYATLARI
11.1.  Ovqat hazmining  ahamiyati
Ovqatlar  bilan  organizm  oqsillar,  y og'lar  va  uglevodlar  kabi 
murakkab  organik  moddalarni  oladi.  Bu  moddalar  organizm  to­
monidan  o'sish  jarayonida  va  atrofiyaga  uchragan  hujayralam ing 
o'rniga  yangilarini  hosil  b o iish id a   qurilish  materiali  sifatida  foy- 
dalaniladi.  To'yim li  moddalar  organizmdagi  energiya  moddalar 
manbayi  hisoblanadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ovqatlar bilan  birga tushadigan  darmon  dorilar.  m a'danli  tuzlar 
va  suv  ham  kam  aham iyatga  ega  emas.  Ular  organizmda  kechadi- 
gan  turli  tuman  kimyoviy  reaksiyalarning  bajarilishi  uchun  sharoit 
yaratib  bersa.  ko'pchiligi  ko'plab  reaksivalarda  to 'g 'rid an   to 'g 'ri 
ishtirok  etadi.
Suv.  m a'danli  tuzlar  va  darmon  dorilar  organizm  tomonidan 
to iig 'ic h a   o'zgarm agan  holda  o'zlashtiriladi.  Ovqatlar  tarkibidagi 
oqsillar.  y o g 'lar  va  uglevodlar  borasida  gap  yuritadigan  bo'lsak, 
ular  organizm  tom onidan  to 'g 'rid a n   to 'g 'ri  foydalanilmaydi.  Bi- 
rinchidan,  bu  moddalar  ovqat  hazmi  tizimi  devorlaridan  o 'ta  ol- 
maydigan  yirik-yirik  molekulalardan  tashkil  topgandir.  Bu  yerda 
asosiy  masala  shundan  iboratkim.  ularning  hammasi  organizm 
uchun  begona  va  har  qanday  begona  moddalar  uchun  organizm ­
da  ularga  qarshi  him oya moddalari  ishiab  chiqiladi  (antitana). Ana 
endi  tushunarli  bo'lsa  kerak.  nima  uchun  asosiy  to'yim li  moddalar 
organizmning  ichki  muhitiga  tushishidan  oldin  hazmlanadi.
Ovqat hazmi jaravoni  deb.  oziq  moddalarning fizik va kim yoviy 
qayta  ishlanishi  va  ularni  oshqozon-ichaklar  tizim idan  so'rilishi. 
qon  bilan  tashilishi.  organizm  tom onidan  o'zlashtirilishi  mumkin 
bo'lgan  oddiy  va  eruvchan  birikmalarga  aylanish jarayoniga  ayti- 
ladi.
Odamlar  organizmida  hazm  shiralari  ta'sirida.  ovqat  hazmi 
tizim ida  oqsillar  aminokislotalargacha.  y o g'lar -   glitserin  va  vog' 
kislotalarigacha,  murakkab  uglevodlar  esa  oddiy  qandlargacha 
(glukoza  va  boshqalar)  parchalanadi.  Oziq  moddalarning  bundav 
kimyoviy  qayta  ishlanishida  hazm  shiralari  tarkibiga  kiruvchi  -  
fermentlar  bosh  rol  o'ynaydi.  Fermentlar  tabiati  jihatidan  oqsilli 
m oddalar  bo'lib.  organizm tom onidan  ishiab  chiqiladigan  biologik 
katalizatorlardir.  Fermentlarga  xos  bo'lgan  xususiyatlardan  biri  -  
ularning  spetsifikligidir,  ya'ni  har  bir  ferment  m a lu m   fizik  tarkib 
va  tuzilishga.  molekulasida  kimy oviy  bog'lar  m a'lum   aniq  tipga 
ega  bo'lg an  moddalarga  va  m oddalar  guruhiga  ta'sir  ko'rsatadi. 
Fermentlar ta'siri  ostida erimaydigan  va  so'rilishi  mumkin b o im a - 
gan murakkab moddalar.  eriydigan  va yengil  o'zlashtiriladigan  an­
cha  oddiy  moddalarga  avlanadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---