Fiziologiyasi va gigiyenasi

11.  7.  U m um ta’lim  o ‘rta  maktablar,  shahardan 
tashqaridagi  bolalar orom gohlarida va turistik 
sayohatlarda  ovqatlanishni tashkil  etish
Bolalar  va  o'sm irlar  issiq  ovqat  iste'm ol  qilganda  kamroq 
charchaydi  va  ish  qobiliyatini  uzoqroq  muddat  saqlavdi.  Ovqat 
ikkinchi  yoki  uchinchi  tanaffus  vaqtida  yeyiladi.  Bolalar  muassa- 
salarida  oshxona  o'quvchilar  soniga  qarab  tashkil  etiladi  va  xom 
masalliq  bilan  ishlaydigan  oshxonalarga:  boshqa  umumiy  ovqatla­
nish korxonalaridan masalliq  olib. pishirib beradigan oshxonalarga, 
boshqa oshxonalarda tayyorlangan ovqatlarni issiq holda (nonushta 
va  tushlikka)  tarqatuvchi  oshxonalarga  b o iin ad i.
30  ta  sinfga  m o'ljallangan  bolalar  muassasalariga  olingan  raa- 
salliqni  pishirib  beradigan  oshxonalar  tashkil  etiladi.  Oshxonada 
yetarlicha  idish-tovoq.  qoshiq,  sachqi,  usti  silliq  toza  stollar  bo'li- 
shi  kerak.  Q o'l  yuvish  uchun  oshxona  zalida  20  o 'ringa  bitta  hi- 
sobidan  chig'anoq  o'rnatiladi.  O 'quvchi  va  talabalarga  oshxonada 
xizmat ko'rsatish quyidagicha tashkil  etiladi:  O 'quvchi va talabalar 
uchun  kerakli  idishlar,  qoshiq.  sanchqilar qo'yib  chiqiladi.  Bolalar 
kelishiga 5-10  daqiqa qolganda navbatchilar nonushta yoki tushlik 
ovqatni  tarqatishadi.  Har  bir  guruh  uchun  m a’lum  stollar.  har  bir 
o'quvchi  uchun  esa  o'rindiqlar  qo'yiladi.
Oshxonasiz joylarda  bolalarga bufet xizmati tashkil  etiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bolalar  va  o'sm irlar oromgohlarda,  asosan,  ochiq  havoda  b o ii-  
shadi.  jism oniy  tarbiya  va  sport  bilan  ko'proq  shug'ullanishadi. 
serharakat  o'yinlarda  qatnashishadi  va  hokazo.  Bu  energiya  sarfini 
taxminan  10 % ga oshiradi.  Demak, ovqat kaloriyasini ham  oshirish 
kerak  b o ia d i.  Dam  olayotgan  7-14  yoshli  bolalar  uchun  kunlik 
ovqatda taxminan  100  g  oqsil,  100  g  yog1,  400  g  uglevod  bo'lishi, 
ovqatning  umumiy  kaioriyasi  3000  k/kaini  tashkil  etishi  zarur.
Yozda  shaharda  qoladigan  bolalar  uchun  maktablarda  yoki 
bog'larda  sog'lom lashtirish  oromgohlari  tashldl  etiladi.  Bu  yerda 
kuniga ikki mahal  issiq ovqat beriladi, bu ovqat kunlik kaloriyaning 
60  %  ni  tashkil  etadi  (nonushta  25  %  va  tushlik  taxminan  35  %).
M e'da-ichak kasalliklarining oldini olish maqsadida ichish yoki 
ovqat tayyorlashga ishlatiladigan suv sanitariya-epidemologiya xo- 
dimlari  tom onidan  tekshirilgan  buloqlar  yoki  vopiq  quduqlardan 
olinadi.
Sog'liqni saqlash tarm og'i ovqatning sifatini, biologik qiymatini 
har  kuni  nazorat  qilib  turadi.  Joriy  sanitariya  nazoratining  asosiy 
vazifasi  ovqatning  bola  organizmi  xususiyatlariga to 'g 'ri  kelishini 
kuzatib  borish,  ovqatdan  zaharlanish,  yuqumli  kasalliklar  hamda 
gijja  tarqalishining  oldini  olishdir.
Ovqatning  sifatli  bo'lishi  uchun bolalar muassasalari  tibbiy  xo- 
dimlari  maxsus  jadvallardan  foydalanib,  taomlarning  kaloriyasini 
hisoblab  chiqarishlari  kerak.
Tayyor  ovqatni  vaqti-vaqti  bilan  laboratoriyalarda  tekshirib 
ko'rib,  kaloriyaning  miqdorini,  jum ladan,  oqsillar,  yo g ‘lar,  ug­
levodlar  va  vitamin  С  miqdorini  aniqlash,  ovqatlanislmi  nazorat 
qilib  turish  zarur.  T o 'g'ri  ovqatlanish  deb  asosiy  oziq  moddalar- 
ning  organizmda  hazmlanishi  bilan  ularning  organizmda  sarfla- 
nishi  o'rtasidagi  muvozanat  qaror  topadigan  tarzda  organizmning 
fiziologik  ehtiyojiga  yarasha  ovqatlanishga  aytiladi.
M asalliqlarni  saqlashda,  ulardan  ovqat  pishirishda  sanitariya- 
gigiyena qoidalariga qat'i amal qilish bolalar muassasalarida ovqat- 
lanishni  tashkil  etishning  asosiy  shartidir.
M aktabda ovqatlanishni  tashkil  etishni  muassasa rahbari,  tibbiy 
xodim,  oshxona xodimi,  ota-onalar qo'm itasining vakillaridan ibo-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

rat  ovqatlanishni  tashkil  etish  hay'ati  bilan  birgalikda.  vaqti-vaq- 
ti  bilan  tuman  sanitariya-epidemologiya  xizmati  xodimlari  ham 
nazorat  qilib  turishlari  lozim.