Fiziologiyasi va gigiyenasi

tabiiy  immunitet
  deb 
ataladi.  tabiiy  immunitet  mustahkam  b o iib .  uzoq  yillar  davomida 
saqlanib  qoladi.
Immunitetni  sun'iy  y o ’l  bilan  ham  hosil  qilish  mumkin.  Bu- 
ning uchun organizmga  holsizlantirilgan yoki  o ’ldirilgan  u yoki  bu 
kasallikni  qo'zg'atuvchisi  kiritiladi.  Shunday  yo'l  bilan  holsizlan-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tirilgan  kasallik  qo'zg'atuvchining  zahari  ularga  qarshi  o 'ziga  xos 
him oyaviy m oddalar ishlab chiqaradi (antitoksinlar).  Sun’iy immu- 
nitetga  rnisol  bo ‘lib  ogohlantiruvchi  em lashlar  hisoblanadi.
Tibbiyot  am aliyotida  passiv  im m unizatsiva  keng  qo'llaniladi. 
Bu paytda kasallangan odamga kasaldan tuzalgan odamni yoki hay- 
vonning  qonini  zardobi  kiritiladi.  Bunday  zardoblarda  kasallikni 
qo'zg'atuvchisiga qarshi tayyor im m untanalar bo'ladi. Qizamiq bi­
lan og'rigan bolalarga, qizamiqdan tuzalgan odam lar qonidan surti- 
ladi  yoki  sepiladi.  Bu  qonda qizamiqning q o 'z g ’atuvchisiga qarshi 
antitanalar  saqlanadi.  Xuddi  shunday  rolni  difteriyani  q o 'zg 'atu v ­
chisiga  qarshi  tayyor  immunli  moddalarni  saqlovchi  difteriyaga 
qarshi  zardob  ham  o'ynaydi.  Bunday  zardobni  terisi  ostiga  difte- 
riya  mikroblari  ilgaridan  sepilgan  otlarning  qonidan  tayyorlana- 
di,  otning  qonida  difteriyaning  qo'zg'atuvchisiga  qarshi  immunli, 
tanalar  ishlab  chiqiladi  va uni  ot  qoni  zardobi  bilan  difteriya  bilan 
og 'rigan odam yoki bu kasallikning oldini olish maqsadida kiritila­
di.  Ogohlantiruvchi  emlashlar yoki  davolovchi  zardoblam i kiritish 
yo 'li  bilan orttiriladigan  immunitet 
sun ’iy
 deb yuritiladi.  Bu shakl- 
dagi  im munitet  tabiiy  immunitetga  nisbatan  ancha  chidamsiz.
M a'lum ki, kasallikni davolashdan k o 'ra uning oldini olish oson- 
roq.  Aynan  shu  sababli  chechak,  difteriya,  ko'lc  yo 'tal  va  boshqa 
infeksion  kasalliklar  bilan  kasallanishni  pasayishida  kasallikdan 
saqlovchi  emlashlarning  roli ju da  katta.
Immunitet beqaror bo'lishi mumkin,  bu paytda organizm immu- 
nologik xususiyatlarini  vo'qotadi va shunday paytlarda unga u yoki 
bu  kasallikni  qo'zg'atuvchilari  tushganida  u  yana  kasal  bo'lishi 
mumkin.  Shu  sababli  ayrim  infeksion  kasalliklarga  qarshi  emlash 
tadbirlari  (chechak.  poliomiyelit)ni  maMum  muddatlardan  keyin 
takrorlanadi.