Fiziologiyasi va gigiyenasi

Gum oral  om illar -   neyrogumoral  boshqarilishining  bitta  zve- 
nosi  hisoblanadi.  Misol  sifatida  chanqoqlik  paytida  qonning  os- 
motik  bosimining  boshqarilishini  ko'rib  chiqamiz.  Suv  taqchilli- 
gi  tufayli  organizmning  ichki  muhitida  osmotik  bosim  ko'tariladi, 
bu  esa  osm oretseptorlarning  q o 'zg'atilishiga  olib  keladi.  Yuzaga 
kelgan  q o ‘zg'alish  asab  y o ila ri  orqali  markaziy  asab  tizimiga 
keladi.  Bu  yerdan  impulslar  ichki  sekretsiya  bezlariga  -   gipofa- 
za  kelib  gipofizning  antidiurtek  gormonining  qonga  chiqari 1 ishini 
stimullaydi.  Bu gormon, qonga tushganidan keyin buyrakning egri- 
bugri  kanalchalariga  keladi  va  hosil  bo'lgan  birlamchi  siydikning
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tarkibidan  suvni  yana  qonga  qayta  surilishini  tezlashtiradi.  Shun- 
day  qilib,  organizmdagi  buzilgan  osmotik  bosimi  tiklanadi.
Qon  tarkibida  qandning  miqdori  m e'yoridan  ortib  ketganida 
asab  tizimi  m e’daosti  bezining  ichki  sekretor  qismining  funksiya­
sini  stimullaydi.  Natijada,  qonga k o 'p   m iqdorda  insulin tushadi  va 
ortiqcha  miqdordagi  qand,  gormon  ta'sirida jigar  va  muskullarda 
giikogenga  aylanadi.
Jadal  muskulli  ish  bajarilganida  organizmning  qandga  b o ig a n  
talabi  ortganida va uning miqdori  qonda yetarii  b oim ag an id a buy­
rakusti  bezining  faoliyati  tezlashadi.  Buyrakusti  bezining  gormoni 
adrenalin  glikogenning  qandga  aylanishini  ta'm inlaydi.
Shunday  qilib.  asab  tizimi  ichki  sekretsiya  bezlar  faoliyatiga, 
ular tom onidan gorm onlar ishlab chiqilishiga ta ’sir k o isatad i. Juda 
k o ‘plab  endokrin kasalliklar  (qandli  diabet,  Bazedov kasalligi, jin ­
siy bezlar funksiyalarining buzilishi)  asab tizim ining buzilishi nati­
jasida rivojlanadi. Asab tizim ining ta ’siri sekretor nervlar orqali ba­
jariladi.  Bundan  tashqari,  nervlar  endokrin  bezlarining  qon  tomir- 
lariga  ham  keladi,  tomirlarning  yuzasini  o'zgartirib.  bu  bezlarning 
faoliyatiga  ta'sir  ko'rsatadi.  N ihoyat,  endokrin  bezlarda  markaziy 
asab  tizimini  endokrin  bezlar  holati  haqidagi  m a ’lum otlar  bilan 
signal  beruvchi  m arkazga  intiluvchi  nervlarning  sezuvchi  uchlari 
joylashgan.