Darsni mustahkamlavchi jadvallar
Oshqozon-ichak traktining boshqarish funksiyasi
nerv gumoral
Texnik funksiyalarni boshqarish
Somatik funksiyalarni boshqarish
Vitseral funksiyalarni boshqarish
Hazm qilish funksiyalarni boshqarish
Moddalar almashinuvini boshqarish
Oshqozon bez hujayralari va ularning sekretlari
Zona
|
Hujayralar
|
Sekretlar
|
Cardiya
|
Mukotsitlar endokrin -hujayralar
|
SHilliq modda, HCO-3 , gistamin
|
Tana
|
Pariyetal asosiy mukotsitlar endokrin
|
HCL,ichki omil, pepsinogen; shilimshiq modda, HCO-3 ;somatostatin, glukagon, gistamin
|
Pilorus
|
Mukotsitlar
G-hujayralar
endokrin
|
SHilimshiq modda, HCO-3 pepsinogen; gastrin,somatostatin
|
Oshqozon HCL funksiyalari
Oqsillarning parchalanishi va denaturatsiyasi.
Pepsinogen uchun optimal рН yaratish.
Patogen bacteriya o`sishini bosib qo`yish.
Motorikani boshqarish.
Enterokinaza sekretsiyasini kuchaytirish.
Ingichka ichakning motorika turlari
Ritmik segmentatsiyasi (8-10daq)
Peristaltika (1-2sm/sek)
Mayatniksimon harakatlar
Tonik qisqarishlar
reflekslar:
Me`da-ichak
ichak- ichak
Gastrorektal
Retseptivrelaksatsiya
Tormozlovchi rekto-enteral
Ingichka ichak motorikasining boshqariishi
Qancha sekin to`lqinli amplitudaning faolligi yuqori bo`lsa, shuncha harakat potnsiallar chastotasi va qisqarish kuchi oshadi.
А m p l I t u d a n i:
Oshiradi Pasayiradi
Gastrin sekretin
xolesistokinin Glukagon
Мotillin
Insulin
O`n ikki barmoqli ichak sekretsiyasini kuchaytiruvchi moddalar
Xolesistokininni Sekretinni
Хлорид кислота
(fenilalanin) (рН<4,5)
Yog`kiislotalar Atsetilxoin
Monoglitserrridlar
Atsetilxolin
Xlorid kislota
Aminokislotalar
Me`da osti bezining boshqarilishi
Kuchaytarirish Susaytirish
Somatotatin Enkefalin Pankreatik Polipeptid
Pankreatik shira sekretsiyasining ingibitorlari va aktivatorlari
Aktivatorlar Ingibitorrlar
Vazointestinal
Peptid (VIP)
Sekretin
Xolesistokinin
Insulin
Bombenzin
Р substansiyasi
Gastrin
Xlorid kislota
Atsetilxolin
Serotoni
Gidroliz maxsulotlari
Somatostatin
Calsitonin
Glyukagon
Oshqozon ingibitorlrlovchi peptid
(JIP)
Pancreatik polipeptid
Noradrenalin
Enkefalin
PANCREAS ning gumoral boshqarilishi
Hujayra kaltsiy ishtirokida
Fermentlar sekretsiyasini oshiradi СЕКРЕЦИЯСИ-НИНГ ОШИШИ
Me`da osti bezida atsinus hujayralarining faollashishi
Devor yaqinidagi hazmlanishda pancreatic fermentlar
Fermentlar
|
Glikokaliks
|
Membrana
|
Аmilaza
|
60 %
|
40 %
|
Тripsin
|
40 %
|
60 %
|
Хimotripsin
|
20 %
|
80 %
|
Enterotsitlarning membrana fermentlari
Glikolitik
|
Proteolitik
|
Lipolitik
|
Laktoza
Sukraza
Izomaltaza
Тregalaza
Glyukoamilaza
Dekstrinaza
|
Оligopeptidaza
Dipeptidaza
Aminopeptidaza
|
Monogltserid-Lipaza
|
Ichakda modalarning so`rilishi
C
12-barmoqli ichak
a, Mg, Fe
Моnosaxaridlar, glyukoza
galaktoza
Yog`da eriydigan vitaminlar
Y
Ingichka ichak
og`lar, yog` kislotalar, monoglitseridlar
Suvda eriydigan vitaminlar
Oqsillar va aminokislotalar
O`t kislotalarning turlari
В
Yonbosh ichak
12 vitamin
N
Yo`g`onichak
atriy, suv, xloridlar, ishqorlar (asoslar)
Yog` kislotalar va gazlar
Suv
Jigarning asosiy funksiyalari
O`t hosil qilish va ayirish
Тo`siq va himoya
Zaxarsizlantirish va biotransformatsiya
Metabolik
Gomeostatik
Depo
Boshqaruv
Gepatotsitlarning funktsiyalari
Absorbtsiyalangan nutrientlarni va ksenobiotiklarni metabolic ishlov berish.
Glyukoza , aminokislotalar, ammoniy va bicarbonatlar gomeostazini saqlash.
Ko`pchilik plazma oqsillarini sintezlash.
O`t kislotalarini sintezlash va o`t safroni hosil qilish.
Signal molekulalarini transformatsiyalash va saqlash.
Safroning asosiy tarkibi
Komponentlar Коnsentratsiyasi
Na+
K+
Ca2+
Mg2+
Cl-
HCO3-
Xolesterin
Fosfolipidlar
O`t pigmentlari
Ўт пигментлари
132-165 mmоl / l
4,2-5,6 mmоl / l 1,2-4,8 mmоl / l
1,3-3,0 mmоl / l
96-126 mmоl / l
17-55 mmоl / l
1,6-8,3 mmоl / l
0,3-11,0 mmоl / l
0,8-3,2 mmоl / l
Safroning asosiy funktsiyalari
Yog`larni emultsiya holatiga keltirish
Yog`larning gidroliz mahsulotlarini eritish
Ingichka ichakning sekretsiya va motorikasini boshqarish
Me`da osti bezining sekretsiyasini boshqarish
O`t hosil bo`lishini boshqarish
Pepsinni inaktivatsiyalash va kislitali muhitni neytrallash.
Endobiotiklarni ekskretsiyasi (billirubinni , porfinlarni, xolesterinni, qariydigan oqsillarni) vа кsenobiotiklarni (dorilarni og`ir metallarni toksinlarni) ekskretsiyalash.
Ichakda immunitetni ta`minlash (immunoglobulin Ani sekretsiyalash).
Pigmentlarning almashinuvida jigarning ishtiroki
Qon
Ingichka ichak
Urobillin tanalar
Urobillin tanalar
Jigar retseptorlari bilan boshqaruv reflekslari
yurak
Portal tizimning reseptorlari
buyrak
Koptokchadagi filtratsiya vа diurezning kamayishi
badikardiya
Kapsula va o`t yo`llarining retseptorlari
So`rilishning umumiy mexanizmlari
Nofaol transport -energiya sarflanmasdan tashilishi -gradiyentga asoslangan tashlish
Filtratsiya -suv, elektrolitlar
Osmos -suv
Oddiy – siydikchil, spirtlar, glikollar, tuzlar.
Yengillashgan– tashuvchi molekulalar yordamida – yirik molekulalar.
Аlmashinuv – antiport – 2Na o`rniga Са2+
Simport – qo`shma tashilish – Na+ bilan glyukoza; Na+ bilan aminokislota- ikkilamchi faol tashilish.
Faol (Birlamchi) transport -energiya sarflanishi bilan tashilish
Gradiyentga qarshi tashilish
АТFаzа yordamida yirik organik molekulalar (oligopepidlar,yog` kislotalar, mitsellar v. b.) hamda elektrolitlar (Na+, Ca2+, Mg2+, в.б.)
Oqsillarning gidrolizi va so`rilishining asosiy bosqichlari
Оqsillar
Oshqozon va ingichka ichakda peptidazalar yordamida gidrolizi
Ingichka ichakda gidrolizi
aminokislotalar
оligopeptidlar
Enterotsitga tashilishi vа sitozol ichida gidrolizi
Na+ bilan bog`langan shaklida eritrotsitga tashilishi
Мемbranada gidrolizi va enterotsitga tashilishi
Enterotsitda aminokislotalar
Bazolateral transport tizimi bilan enterotsitdan tashilishi
peptidlar
ADABIYOTLAR
1. АгаджанянН.А, ВласоваИ.Г, ЕрмаковаН.В, ТоршинВ.И. Основы физиологии человека. М. Изд-во Российского университета дружбы народов,2000г.
2. Аlmatov K.T., Аllаmurаtоv SH.I. Odam va hayvonlar fiziologiyasi. Т., OzMU, Universitet, 2004
3. Влощинский П.Е., Позняковский В.М., Дроздова Т.М. Физиология питания: Учебник. - Новосибирск: Сибирское университетское издательство, 2007.
4. Гайтон А.Г., Холл Дж.Э. Медицинская физиология: учебник: пер. с англ. / под ред. В.И. Кобрина. - М.: Логосфера, 2008. - 1258 с.
5. Дегтярев В.П., Шишелова А.Ю. Краткий курс нормальной физиологии: учеб. пособие. - М.: МГМСУ, 2008. - 355 с.
6. Камкин А.Г., Каменский А.А. Фундаментальная и клиническая физиология. - М.: Академия, 2004. - 1073 с.
7. Коротько Г.Ф. Физиология системы пищеварения. - Краснодар: Изд-во ООО БК «Группа Б», 2009. - 608 с.
8. Коротько Г.Ф. Секреция поджелудочной железы. М.: Триада-Х, 2002. 198 с. 62.
9. Kyчкарова Л.С., Aлматов К.Т. Овқат ҳази қилиш ва овқатланиш физиологиясидан амалий ва лаборатория машғулотлари // Т., ЎзМУ босмахонаси, 2010.- 91 б.
10. Kyчкарова Л.С., Oвқат ҳазм қилиш ва овқатланиш физиологияси Toshkent 2011. 278- bet.
11. Мартинчик А.Н., Королев А.А., Трофименко Л.С. Физиология питания, санитария и гигиена: Учеб. пособие. - М.: Академия, 2006.
12. Мартинчик, А.Н. Физиология питания. учебник М.: Акад., 2013.240 с.
13. Матюхина З.П. Основы физиологии питания, гигиены и санитарии: Учебник. - М.: Академия, 2006.
14. Медведев Ж.А. Питание и долголетие очерки о здоровом образе жизни. Права человека М.,2002. 208С
15. Михайлов В.С. Культура питания. - М.: Профиздат, 2000.
16. Новикова Е.Ч., Ладодо К.С.и др.Питание детей. - М.: Норма, 2002.
17. Нормальная физиология: учебник / под ред. К.В. Судакова. - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2012. - 880 с.
18. Орлов Р.С. Нормальная физиология: учебник. Москва .: ГЭОТАР-Медиа, 2010. - 832 с.
19. Популярно о питании / Под ред. А.И. Столмаковой. - К.: Здоровья, 2000.
20. Покровский В.М., Коротько Г.Ф. Физиология человека Т.2.- Москва, Медицина.2001.
21. Теплов В.И., Боряев В.Е. Физиология питания: Учеб.пособие. - М.: 2007.
MUNDARIJA
Qisqartma so’zlar………………………………………………………………..4 I Bob. Hazm tizimining umumiy fiziologiyasi…………………………………..5
Hazm fiziologiyasining rivojlanish tarixi……………………………………6
1.2. Hazm jarayonini o‘rganish usullari……………………………..................13
1.3. Hazmning turlari va tiplari………………………………………………...18
1.4. Hazm tizimining funksiyalari………………………………………………21
Hazm yo‘lining hazm bilan bog‘liq bo‘lmagan funksiyalari.............................24
1.5.Hazm jarayonining boshqaruvi…………………………………………….28
1.6.Ochlik va to’qlikning fiziologik asoslari……………………....35
II Bob. Hazm tizimining umumiy fiziologiyasi ………………………………38
2.1. Og’iz bo’shlig’ida ovqat hazm bo’lishi……………………………………38
2.2.Me’dada ovqat hazm bo’lishi………………………………………………50
2.3. Ingichka ichakda ovqat hazm bo’lishi……………………………………56
So’rilish…………………………………………………………….……………..68
2.4. Yo’g’on ichakda ovqat hazm bo’lishi……………………………………..74
Amaliy mashg‘ulot………………………………………………………………80
Test……………………………………………………………………………….83
Darsni mustahkamlavchi jadvallar………………………………………….92
Adabiyotlar……………………………………………………………………105
Do'stlaringiz bilan baham: |