Fiziologiya so’zi yunoncha bo’lib, tabiiyot ma’nosini bildiradi. XVI asrdan

QISQARISH TURLARI
Tabiiy sharoitda nerv orqali muskulga yetib kelgan impuls muskul tolalarida
harakat potensiali hosil qiladi, bu potensial tarqalib, qisqarishni ta’minlovchi
mexanizmlarni ishga soladi. Nerv-muskul preperetida muskul qisqarishi uchun
mavjud sharoitga qarab ikki turdagi: izometrik va izotonik qisqarishlar tafovut
qilinadi.
Agar muskul qisqargan vaqtda uning tolalari kaltalashsayu, ammo tarangligi
deyarli o’zgarmasa, izotonik qisqarish sodir bo’ladi. Izotonik qisqarish muskul
yuk ko’tarmaganda kuzatiladi.
Muskul qo’zg’alib, qisqarganda tolalari kaltalanishiga sharoit bo’lmasa,
masalan muskulning ikki uchi qimirlamaydigan qilib bog’langan bo’lsa,
qisqarish vaqtida tolalarining tarangligi oshadi. Bu izometrik qisqarish deyiladi.
Bu xil qisqarishni muskulga juda og’ir yuk ortilganda kuzatish mumkin.
Organizmda muskullar qisqarishi hech qachon sof izotonik yoki sof
izometrik qisqarish tarzida o’tmaydi. Masalan, qo’lni tirsak bo’g’imida
bukuvchi muskul yuksiz harakat qilsada, u bo’g’imdagi qolni yozuvchi muskul
qarshiligiga uchraydi va uning tarangligi oshadi.
Bir butun organizmda faollik ko’rsatayotgan muskullarning qisqarishlari
boshqacha tasnif qilinadi: 1) izometrik qisqarish – ko’tarilgan yukni bir nuqtada
ushlab turish; 2) konsentrik qisqarish – muskulning yuk ko’tarib, kaltalanishi;
3) ekssentrik qisqarish – ko’tarilgan yukni pastga sekin tushirishda muskulning
uzayishi.