|
Назорат учун саволлар:
1.Шахснинг оптимизмини ўрганишни тушунтиринг?
2.Ўзини- ўзи эмоционал идора қилиш нималардан иборат?
3.Шахснинг ўзини ўзи эмоционал идора қилишини ўрганишда нималарга эътибор беришкерак?
7-мавзу: Шахснинг эмоционал жабҳаси ўрганиш методлари.
Режа:
7.1.Юз ифодаси орқали эмоцияларни ташхис этиш.
7.2.Ранглар тестидан фойдаланиш.
7.3.Шахснинг эмоционал холати, безовталиги ва депрессиясини ўрганиш.
7.1.Юз ифодаси орқали эмоцияларни ташхис этиш.
Инсоннинг қалби, айниқса, унинг ташқи кўринишида кескин баён этилган ёки физиогномия-халқнинг қалб кўзгуси сифатида юз ҳақида тасаввурга эга бўлиши ҳеч гап эмас.Аслида, бизнинг одатларимиз, интилишларимиз, эҳтиросларимиз, бир сўз билан айтганда, бизнинг шахсиятимизни, бизнинг "мен" ни ташкил этадиган ҳамма нарса - буларнинг ҳаммаси юзда акс этиб, у ёки бу хусусиятни бериб, кўпинча қийин, лекин онгсиз равишда тажрибали кузатувчига кўринади.
Қадимги юзни ўқиш санъати минг йиллар илгари сариқ император даврида пайдо бўлган бўлиб, у касалликларни ташхислаш учун Шарқ табиблари томонидан қўлланилган. Ушбу муқобил тиббиётнинг мақсади-соғлиқ муаммоларини олдини олиш ва овқатланиш, машқлар ва медитация учун тавсиялар бериш, касалликларни тўхтатиш учун эди.
Физиогномия инсон юзининг характерли хусусиятлари ва ифодасини англатади. Юз уч зонага-юқори, ўрта ва пастки зоналарга бўлинади.
Юқори қисм- интеллектуал қисм деб аталади, у бутун пешонани эгаллайди, соч чизиғидан бошланади ва қош чизиғи билан тугайди. Пешонанинг катталиги ва шакли ақлий фаолиятни ва ҳаётни ҳақиқий тушунишни белгилайди.
Ҳиссий қисм-бурун учига қошлари қуйида оралиқ ўз ичига олади юзига ўрта қисми, яъни бурун узунлиги тенг. Унда сезгирлик даражаси, маънавий тубанлик ва ички мазмун акс етади.
Ҳаётий қисм-юзнинг пастки қисми бурун тешиклари линияси, лаблар, жағнинг иборат ва завқ, актив, пассив, инстинктлари, унинг севги энергия ҳақида фикр беради.
Юзнинг асосий юз соҳаси кўз майдони ҳисобланади. Унинг ифодалилиги учта асосий мускулнинг қисқаришидан келиб чиқади: энса мускулнинг олдинги қоринчаси, қошни буриштирувчи мускул ва думалоқ кўз мускулининг юқори қисми, яъни қош мускули. Бу мушакларнинг иши кўзни юмишни, уларни очишни ва қошлар ва қовоқларнинг ҳолатини моделлаштиришни таъминлайди. Бу ерда юз ифодаларининг функционал заҳираси жуда катта: кучли иродани ифодалашдан то чалкашлик ва чигалликкача кўз маълумот беради.
Диққатнинг ташқи кўриниши, албатта, барча сезгиларнинг сафарбарлигини, лекин кўзнинг энг яққол ифодасини талаб қилади. Ҳиссий кайфият даражасини баҳолайдилар, нима бўлаётганини тушуниш даражасини ўқийдилар. Кўзларнинг ташқи бурчаклари ва қошларнинг учлари пастга тушиб, қайғу билдиради, юқорига кўтарилади-юзни қувонч ифодаси беради.
Қошлари кўтарди ва бирга чизилган, ва пешонасига кўндаланг ажинлар, юнон ҳарфи "omega" шаклида бўйлама кишилар билан бирга бўлса, жойга жамланганда аламли уриниш сигнал, кейин албатта қайғу ифодаси ҳақида гапириш мумкин. Ажинларнинг бу намунаси меланхоликлар - "omega меланхоликлари" юзига хосдир.
Кўзлар ҳаракати билан сиз қайғу, завқ, ғазаб, ҳамдардлик, мажбурликни ўқишингиз мумкин. Кўз ҳаракатлари бошқа шахс билан алоқани сақлаб иштирок этмоқда. Нигоҳ табиатига кўра суҳбатдошингизнинг нияти, суҳбат босқичлари, муносабатлар даражасига баҳо беришингиз мумкин. Сиз розилигингизни ифода қилиш учун кўзларингиздан фойдаланишингиз мумкин( розилик, тақиқлаш, рухсат, ёки далда). Тинч муҳитда кўтарилган қошлар, пешонадаги горизонтал ажинлар ва кўзларнинг очилиши юзни ҳайратга солади. Қошларни бирга чизиш мураккаб муаммони ҳал қилишда сизни чуқур ўйлаётганингизни кўрсатади. Йўналтирилган нигоҳ- эътибор ва нима бўлаётганини тўлиқ тушунмай, ақлга сиғмайдиган ҳолатдан далолат беради. Аксинча, саволнинг моҳиятига қизиқмайдиган одамларда адашган нигоҳ кузатилади: бундай қараш сабрсизлик, бефарқлик ва кўнгилсизликни ҳам кўрсатади.
Диққатнинг чақириғига жавобан ҳам аниқ бир нарсага ("шифтли кўзлар" га) эътибор бермаслик ҳиссий беқарорликни, изчил, мантиқий фикрлашга тайёр эмасликни тахмин қилишга олиб келади. Сангвиник характерига эга бўлган одамлар жонли кўриниш билан ажралиб туради, юз мушакларининг характери билан уйғунлашади. Жуда чарчаган одамлар оғир, суст, баъзан маъносиз кўринадилар.
Инсоннинг ҳиссий ҳолатини аниқ баҳолаш учун юз ифодаларининг барча таркибий қисмлари ҳисобга олиниши керак. Уят, қайғу ва зулм туйғуларининг ифодаланиши кўз гавҳари пастга айланади.
Одамлар билан мулоқот қилишда кўзнинг йўналиши кўпинча бўйсунишни акс эттиради. Қарам лавозимдаги одамлар кўпинча кўзларини яширишади. Психологик мувозанатсизлик нигоҳнинг беқарорлигини келтириб чиқаради (юз қараш, кўзларни яшириш истаги). Асаб тизимининг функционал бузилишлари ҳам кўзнинг беқарорлиги билан кечади. Нигоҳнинг ўзгарувчанлиги юз ифодаларининг таркибий қисмларидан биридир.
Мимика ажралмас жараёндир. У алоҳида мускулларнинг реакцияларини ўз ичига олади, лекин улар умумий асос, ягона мақсадга мувофиқлик билан боғланган. Агар инсоннинг юзида табиий табассум пайдо бўлса, унда қониқиш, қувонч ва завқланиш ҳолати бир вақтнинг ўзида бошқа юз хусусиятларида акс этади.
Юзнинг шакли мерос бўлиб, у генетик хусусиятларни акс эттиради ва конституциявий хусусиятлар мажмуасининг бир қисмидир. Ҳиссий тажрибаларни ифода этадиган юз мушакларининг генетик чиниқиши уларнинг мотор комплексларининг эрта етилиши билан тасдиқланади. Ҳиссиётларни ифодалаш учун зарур бўлган барча юз мускуллари ҳомилада ҳаётнинг 15-18-ҳафтасига келиб шаклланади. Эмбрионнинг 20-ҳафтасига эса юз реакцияларини кузатиш мумкин. Бола туғилган вақтга келиб, юз ифодаси механизми аллақачон тўлиқ шаклланган ва мулоқотда ишлатилиши мумкин. Юз ифодаларининг туғма табиати унинг кўр чақалоқларда ёшга тўлиши билан юз мушакларининг реактивлиги кўр болада йўқолади.
Ҳаёт давомида инсон нутқ, идрок, касалликлар ва касб таъсири остида янги юз хусусиятларини эгаллайди. Юз ифодаси ҳам ўзгариб, аввалги барча юз жараёнларининг белгиларини акс эттиради. Яшаш шароити (иқлим, моддий, ижтимоий, оила) шахснинг юз қиёфасига сезиларли таъсир кўрсатади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
