Fiziologiya fanining tajribalari Darsning maqsadi

QON FIZIOLOGIYASI
Qon, limfa va to‘qimalararo suyuqlik organizmning ichki muhitini tashkil etadi. Qon qizil rangli, sho‘rtaq ta’mli, suyuq biriktiruvchi to‘qimadir. Qonning organizmdagi ahamiyati u bajaradigan quyidagi vazifalar bilan belgilanadi:

1. 
   Transport vazifasi.
   
2. 
   Termoregulatsiyada ishtirok etadi.
   
3. 
   Gomcostazni saqlab turishda katta ahamiyatga ega.
   
4. 
   Himoya vazifasi.
   
5. 
   Korrclatsiya vazifasi.
   

Qon hayotiy muhim ahamiyatga ega bo‘lib, u organ \a to'qimalarga oziq-ovqat mahsulotlarini olib borib, nlardan moddalar almashinuvining oxirgi mahsulotlarini <>lib ketadi. Qon kislorod va karbonat angidrid gazini tashib n lias jarayonida ishtirok qiladi. Turli organlarga gormon- l.irni tashib, organizmning hayotiy jarayonlarini boshqa- iishda qatnashadi. Organizmni himoya qilishda qonning .ihamiyati katta bo‘lib, bujarayonni leykotsitlar va immun lanachalar bajaradi.
Yuqorida keltirilgan vazifalarni bajarish uchun qonda ina’lum bir turgTinlik holati bodishi lozim. Qon tarkibining msbatan o'zgarmasligi (gomeostaz) organizmning bosh- q.u uvehi mexanizmlari orqali amalga oshiriladi.
I alaba amaliy-laboratoriya ishini bajarishida qon tar- I ibi. plazma va qonning shaklli elementlarining funksional .illamiyati, ivuvchanligi hamda qon guruhlari bilan tanishib < liiqishi lozim.
1 layvonlarning sog‘lomligi va mahsuldorligini ta’min- l.i .hda mutaxassis uchun sog‘lom qon tarkibini bilish iniiliim ahamiyatga ega.
QON OLISH
I lavvonlardan tekshirish uchun kam va ko‘p miqdorda ■ |i>n olinadi.


27





Kam miqdordagi qonni hayvonlarning quloq venasidan olsa bo‘ladi. Buning uchun vena qon tomiri quloqning ichki yoki tashqi yuzasidan teshiladi. Teshiladigan joyning juni qirqilib, terisini spirt va efir bilan artiladi. Igna esa (23-rasm) suvga solib qaynatiladi.








23-rasm. Qon olish uchun ignalar
A, B, F, E—quloq va panjadan qon olish uchun; G, E, H— vcnadan
qon olish uchun. /—Frank ignasining olinadigan lezviyasi;
2— boshchasi; 3— harakatlanuvch gayka; 4— tepki.


Ko‘p miqdordagi qonni kavsh qaytaruvchi hayvonlarda va otlarda bo‘yinturuq venasidan, tozalikka rioya qilingan holda olinadi (24-rasm). Igna sanchiladigan joyning juni qirqiladi va 5% li spirtli yod eritmasi bilan dezinfeksiya qilinadi. So'ngra chap qo‘lning katta barmog‘i bilan bo‘yinturuq venasini igna sanchiladigan joydan pastrog‘i- dan bosiladi, natijada qon tomiri qon bilan to'lib, kengayib, ko‘zga yaxshi ko‘rinadi. Igna 40—45° burchak ostida


28

sanchiladi va igna qon tomiriga tushsa, qon bosim bilan oqib chiqadi. 24-rasm. Otlarning A—chap va B— o‘ng tomonidagi bo‘yinturuq venasidan qon olish. Cho‘chqalarda qon quloqning katta tomirlaridan yoki (lumining uchidan kesib olinadi. Tovuqlarning tojidan, o'rdak va g‘ozlarning yumshoq tovonidan, itlarning son artcriyasidan olinadi. Surunkali tajribalarni o‘tkazishda, qonni bir necha niarta olib tekshiriladigan bo‘lsa, E.S. Londonning angistomiya usulidan va A.A. Aliyevning qon tomirlariga katctcr o‘rnatish usulidan foydalaniladi.