«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим, тиббий профилактика, фармация, факультети талабаларига

89.Аdrenalin va noadrenalining tasir etish mexanizmi
Noradrenalin, arterenol, aminoetanol-pirokatexin — buyrak usti bezi miya moddasi gormoni; 
nerv sis-temasi mediatori (qarang Mediatorlar). Kimyoviy tuzilishiga koʻra, katexola-minlarga 
mansub. N. adrenalin analogi va organizmda uning oʻtmishdoshi hisoblanadi. U, asosan, 
simpatik nerv sistemasining (qarang Vegetativ nerv sistemasi) adrenergik neyronlaridan 
ajraladi va mediator vazifasini oʻtaydi. N.ning qondagi miqdori nerv sistemasi holatining 
(tonusi va reaktivligi) koʻrsatkichi boʻlishi mumkin. N. tibbiyot amaliyotida qon bosimi 
pasayganda, shok, qon yoʻqotish bilan bogʻliq holatlarda qoʻllanadi. N. sintez yoʻli bilan 
olinadi. [1] 
Adrenalin (lot. ad – yonida va renalis – buyrakka oid), epinefrin, su-prarenin va unga yaqin 
turadigan birik-ma noradrenalin –voyaga yetgan sut emi-zuvchi hayvonlar buyrak usti bezi 
mag‘iz qavatining asosiy gormoni pirokatexin hosilasi. Uning 1-shakli fiziologik faol, 
uglevodlar almashinuviga va qon aylanishi sistemasiga ta’sir qiladi. Tomirlarni toraytirib, qon 

---

bosimini oshiradi, yurak muskullarini qo‘zg‘atadi va toj tomirlarda qon aylanishini yax-
shilaydi. A. jigar va muskullardagi glikogenning parchalanishini kuchayti-rib, qonda 
glyukozami ko‘paytiradi. Shok, kollaps, bronxiol astma va boshqa kasalli-klarni davolashda 
qo‘llaniladi. 
90.Glyukortikoidlarning tasir etish mexanizmi
Glyukokortikoidlar - odam va umurtqali hayvonlar buyrak usti bezlarining poʻstlogʻidan 
chiqadigan gormonlar. Kimyoviy tuzilishiga koʻra steroid. Gipofiz taʼsirida xolesterindan hosil 
boʻladi. Adrenokortikotrop garmon G. sekresiyasini oshiradi. Organizm hayot faoliyati uchun 
noqulay sharoitlar (qarang Stress, Adaptatsiyey sindrom) roʻy berganda G. koʻp ishlab 
chiqariladi. Asosiy G.: gidrokortizon, kortizon, kortikosteron, 11-degidrokortikosteron. G. 
asosan uglevodlar almashinuviga taʼsir etadi, jigarda oqsillardan glikogen sintezlanishiga va 
glyukoza hosil boʻlishiga yordam beradi; yuqori molekulali yogʻ kislotalarining biosinteziga 
toʻsqinlik qiladi. G. biriktiruvchi va limfa toʻqimalari faoliyatini susaytirib, turli yalligʻlanishlar 
rivojlanishiga yoʻl qoʻymaydi. G. va ularning sintetik analoglari(gidrokortizon-atsetat, 
prednizolon) tibbiyot va veterinariyada keng qoʻllaniladi