«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим, тиббий профилактика, фармация, факультети талабаларига

83-savol. Glyukogonning ta'sir etish mexanizmi
13.12.1. Gormonlarni mеmbranali ta`sir etish mexanizmi
Gormonlar hujayralar faoliyati asosida yotuvchi almashinuv jarayonlariga
ta`sir etib, ular funksiyasini boshqarib turadi.
Gormon hujayra mеmbranasi bilan bog`langan joyda glyukoza,
aminokislotlar, ba`zi bir ionlar o`tkazuvchanligini o`zgartiradi. Gormon
mеmbrana transport sistеmasiga allostеrik ta`sir ko`rsatadi. Hujayrada glyukoza
va aminokislotalar biokimyoviy jarayonlarga ta`sir etadilar. Mеmbrana ikki
tomonidagi ionlar taqsimlanishini o`zgarishi - elеktrik potеntsialga va hujayra
funktsiyasiga ta`sir etadi.
Gormonlarni mеmbranali ta`sir etishi alohida holda kam uchraydi. Buni
insulin misolida ko`rish mumkin. Insulin bir vaqtni o`zida mеmbranali va
mеmbrana hujayra ichki turlari bo`yicha ta`sir etadi. Insulin membrana orqali
ionlar, glyukoza va aminokislotalar transportini osonlashtiradi. Insulin va o`sish
gormonlari hujayraning tashqi pardasiga, paratgormon va tiroksin mitoxondriyalar
membranalariga, gidrokortizon lizosoma membranalariga ta`sir etadi.
84-savol. Somatotrop gormonining ta'sir etish mexanizmi

---

Inson o’sish gormoni (IO’G, Somatotropik gormon), ehtimol, jismoniy shaklni yaxshilash va 
samaradorlikni oshirishni istagan sportsmenlar va bodibildierlar tomonidan qo’llaniladigan 
eng yangi vositalardan biridir. Avvalo, o’sish gormoni anabolik steroidlarga tegishli emasligini 
aniqlash kerak. U inson organizmida tabiiy ravishda ishlab chiqarilgan va gipofiz bezi 
tomonidan sekretsiyalanadigan oqsil gormoni (yoki peptid) hisoblanadi. Somatotropik 
gormonning ishlab chiqarilishi va sekretsiyalanishini tartibga solish gipotalamus tomonidan 
amalga oshiriladi. Gipotalamusning neyrosekretor hujayralari o’sish gormoni 
(Somatoliberinning boshqa nomi) va gipofiz bezidagi o’sish gormonining tarqalishini 
to’xtatuvchi omil sifatida ma’lum bo’lgan boshqa birikma sifatida ma’lum bo’lgan biologik 
faol moddalarni ishlab chiqaradi. IO’G somatotropin oilasining oqsil gormonlariga tegishli 
bo’lib, bu uni bir xil moddalar guruhiga kiruvchi prolaktinning juda yaqin turkumdoshi qiladi. 
Somatotropin oilasiga xorionik somatotropik gormonlar 1 va 2 (CSH1, CSH2, CSHL1), inson 
o’sish gormoni (IO’G), prolaktin va inson o’sish gormoni 2 (hGH-V) kiradi. Somatotropik 
gormon molekulasi 191 aminokislotasini o’z ichiga oladi.