«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим, тиббий профилактика, фармация, факультети талабаларига

39. МНТ ҳужайраларининг морфо-физиологияси (нейрон ва 
глиал ҳужайралар 
Neyron nerv tizimining asosiy faoliy birligidir. Odamning miyasida 25 milliardga
yaqin neyronlar mavjud. Periferik nerv tizimiga kiruvchi tugunlarda nerv hujayralar soni
25 million chamasida. Neyronlar bir-biridan o‘z shakli va katta-kichikligi bilan faarq
qiladi. Ammo, u qaysi shaklda va kattalikda bo`lmasin, tuzilishi bo‘yicha to‘rt qismga
bo`linadi. Neyronlarda tana (soma), dendritlar, akson va aksonning sinapsoldi oxirgi
tarmoqlari tafovut qilinadi (12 rasm). 
Neyron tanasida yadro, ribosomalar, endoplazmatik retikulum, Golji apparati,
mitoxondriyalar joylashgan. Bu organellalar hujayraning hayotiy faoliyatini ta‘minlaydi.
Bundan tashqari, neyron tanasida murakkab yuqori molekulyar moddalar sintezlanib,

---

dendritlar va akson bo‘ylab o‘tkaziladi. 
Neyron tanasidan odatda bir nechta dandrit va bitta akson boshlanadi. Dendritlar
kalta, ammo ko‘p va sershox bo`lganidan, membranasi ancha katta yuzaga ega. Bu
membranada juda ko‘p sinapslar joylashgan. Dendritlarning asosiy ishi ta‘sirotlarni qabul
qilish va paydo bo`lgan impulslarni somaga o‘tkazishdan iborat. Akson esa nerv
impulslarining somadan ishchi a‘zoga yoki boshqa neyronlarga yetkazilishini
ta‘minlaydi 
Glial hujayralar ikki xilga – 
astrotsitlar va oligodendrotsitlarga bo`linadi. Astrotsitlarda tanasidan har tarafga taralgan
o‘siqlar ko‘p. Oligodendrotsitlarning o‘siqlari kam. Astrotsitlar miya kapillyarlariga
yaqin joylashgan, oligodendrotsitlar esa neyronlarning aksonlari bilan bog‘langan.
Oligodendrotsitlar soni astrotsitlar sonidan 10-15% ko‘p. Glial hujayralarning miyadagi
umumiy soni 100 milliarddan oshadi. 
Oligodendrotsitlar neyronlardan ajratib turuvchi bir nechta muhim xossalari bor. Ulardan
birinchisi – glial hujayralar hayot davomida bo`linish qobiliyatini yo‘qotmaydi.