Fizikaviy kimyo fanidan Sirt tarangligi mavzusidagi kurs ishi

h=
Ish uchun kerak bo‘lgan asboblar
Tekshiriladigan suyuqlik uchun qalin devorli idish; qisqichi bor shtativ; har xil diametrli kapillyar naylar; katetometr (oraliq masofani aniq o‘lchaydigan asbob); soat oynasi.
Distillangan suv; etil spirt; simob.
Ishni bajarish tartibi
Tekshirilayotgan suyuqlik solingan keng idishga har xil diametrli ikkita kapillyar nay tushiriladi. Birinchi va ikkinchi nay ichidagi suyuqlik idishdagi suyuqlik sathidan qancha ko‘tarilishini h1 va h2 bilan belgilaymiz. Har ikkala kapillyar naydagi suyuqlikning sirt tarangligi o‘lchanadi.

Suyuqlik meniskining shakli
a-suyuqlik kapillyar devorini ho‘llaydi; b- suyuqlik kapillyar devorini ho‘llamaydi.

Sirt tarangligini suyuqlikning kapillyarda yuqoriga ko‘tarilishiga qarab topish uchun ishlatiladigan asbob:

Tajribani bajarish tartibi
Ikkita kapillyar nay kaliy bixromat K2Cr2O7 ning sulfat kislotadagi eritmasi bilan tozalab yuviladi, so‘ngra distillangan suv bilan va nihoyat spirt bilan chayqaladi. Yuvilgan kapillyar naylar quritish shkafida quritiladi.
Kapillyar naylarning radiusi o‘lchanadi. Buning uchun kapillyarga rezina purkagich yordamida simob so‘rib olinadi, bunda kapillyarning simob bilan to‘lgan qismi 5-10 mm kelishi lozim. Simobli kapillyar millimetrlarga bo‘lingan qog‘oz ustiga yotqizib qo‘yiladi, kapillyardagi simob shu nayning turli qismlarida qancha kelishi o‘lchab ko‘riladi (buning uchun simob nayning bir joyidan ikkinchi joyiga siljitiladi). Kapillyar nayning teshigi u uchidan bu uchigacha bir xil bo‘lsa, simob ustunining uzunligi ham nayning hamma qismida deyarli bir xil bo‘lishi kerak.
Simob ustunining uzunligi ℓ uch marta o‘lchanib, o‘rtacha qiymati hisoblab topiladi. Soat oynasi tarozida tortiladi, unga kapillyar naydagi simob quyib yana tortiladi. Har ikkala og‘irlik ayirmasi simob og‘irligi M ga teng bo‘ladi. Tajriba vaqtida harorat o‘lchanadi.
Simobning 0 dagi zichligi d₀ bilan belgilanadi; u holda,


Stakanga distillangan suv quyiladi, turli diametrli ikkita kapillyar nay qisqich yordamida umumiy tutgichga mahkamlanadi va ular shovun yordamida vertikal o‘rnatilib, keyin suvga tushiriladi. Naylar dastavval tajriba uchun kerak bo‘ladigan holatdan 2-3 sm pastroqqa tushiriladi, ular shu holatda bir necha minut turadi; chunki bunda nay teshigining devorlari suv bilan yaxshi ho‘llanishi kerak. So‘ngra naylar bir oz ko‘tariladi va shtativga yaxshi mustahkamlanadi, shundan keyin suyuqlik kapillyar ichida qancha ko‘tarilishi hisoblab boriladi.
Katetometr o‘rnatiladi va uning okulyarlaridagi gorizontal ip suyuqlik meniskining eng past nuqtasiga to‘g‘ri kelguncha asbobning qo‘zg‘aluvchan nayi siljitib borilaveradi. Birinchi naydagi menisk balandligi h1 va ikkinchi nayning menisk balandligi h2 katetometr yordamida belgilanadi. 3-jadvaldan foydalanib , tajriba o‘tkazilayotgan temperaturada suvning zichligi d topiladi. Suvning sirt tarangligi formula bilan hisoblab chiqariladi. Etil spirtining sirt tarangligi ham shu yo‘l bilan topiladi.