Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni

“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr.
 
194 
Фойдаланилган адабиётлар 
1. 
А.А.Ахмедов, М.Джораев “Развитие компетентности учителя физики и пути её 
усовершенствования” Pedagogy&Psychology, Theory and Practice International scitntifik journal , 
№6(8), 2016г .стр14-16.Volgograd 
FIZIKANI O’QITISHDA TALABALAR MUSTAQIL TA’LIMINI TASHKIL ETISH 
Sh.Jumanov, M.Davronov (Qarshi Davlat Universiteti) 
Ma’ruza – bu ijodiy jarayon bo’lib, unda bir vaqtning o’zida ham o’qituvchi ham talaba ishtirok 
etadi va ular jarayonga kerakli darajada tayyorgarlik ko’rishlari shart. 
Shuni unutmaslik kerakki, ma’ruza avvalo, o’zining maqsad va yo’nalishlari qat’iyliligi, 
mustaqil fikrlashga majbur etuvchi xususiyatlari bilan talabalarni o’ziga chorlaydi. O’qituvchi dars 
jarayonida faqatgina “bilim manbai” sifatida emas, balki, barcha psixologik jarayonlarning qat’iy 
nazoratchisi sifatida ham faol bo’lishi talab etiladi. Darsga tayyorgarlik ko’rmagan talaba, ma’ruza 
qanchalik ma’noli va emotsional bo’lmasin ma’ruzaga qiziqmaydi. Ushbu vaziyat asosan ma’ruza 
jarayonida muammoli o’qitish elementlari qo’llanilganida yaqqol namoyon bo’ladi, chunki, darsga 
tayyor bo’lmagan guruh uchun muammoli vaziyatlarni yaratish hech qanday ma’noga ega emas, 
sababi, dars davomida talabalar o’rtaga tashlangan muammo echimini topishda amaliy ishtirok eta 
olishmaydi.
O’qituvchining vazifasi shundan iboratki, u ma’ruzani tayyorlash jarayonida nafaqat ma’ruzaga 
tegishli asosiy faktlardan foydalanish kerak, balki, talabalarni tegishli ma’ruzaga tayyorlash va ularni 
ma’ruza uchun rejalashtirilgan muammoli vaziyatlarni hal etishga qaratilgan materiallarni takrorlashga 
e’tiborini jalb etmog’i lozim. 
Pedagoglar va psixologlarning maxsus tadqiqot va kuzatishlari shundan dalolat beradiki, agar 
talabalar ma’ruzani tinglagan kunida qayta ishlasalar u holda material to’lig’icha o’zlashtiriladi. Agar 
bu hol bir kun o’tib amalga oshirilsa, tinglangan materialning 50% o’zlashtiriladi, ikki hafta o’tgach 
esa – faqat 25%. O’qituvchi ushbu qonuniyatni e’tiborga olgan holda, talabalar har qaysi ma’ruza 
materiallarini sistematik tarzda o’zlashtirishlariga erishmog’i lozim.
Mustaqil ish, ayniqsa u ma’ruza materiallarini konspekt qilish va qayta ishlashga asoslangan 
bo’lsa va talabalar o’qituvchilarning to’g’ridan-to’g’ri aralashuvi va ishtirokisiz, biroq ularning 
kuzatishlari va rahbarligi ostida bajarilsa, bu kabi ishlar talabaning maqsadli faoliyatiga yo’naltirilgan 
hisoblanadi. Ushbu vaziyatda talaba: taqqoslash, tahlil qilish, umumlashtirish va h.k. ya’ni turli 
muammolarni mustaqil hal etish uchun zarur bo’lgan mustaqil fikrlashga erishadi.
Talabalarning mustaqil o’zlashtirish bilim darajasini aniqlash uchun har qaysi o’zlashtirilgan 
mavzu bo’yicha talabalarga rejalar va savollar tuzishni taklif etish maqsadga muvofiqdir. Talabalar 
mustaqil ravishda yoki o’qituvchining talabiga ko’ra: qanday savollar qo’yishiga qarab ularning 
bilimini va aqliy zakovati darajasini yetarli darajada haqqoniy baholash mumkin bo’ladi.
Savollar – talabalarning ma’ruza jarayonidagi mustaqil ishlarining ishonchli natija 
ko’rsatgichlari hisoblanadi.