Fizikanıń jaqtılıq qubılısları qaralatuģın bólimi optika grekshe optikos

1.2
Jaqtılıq kúshi
Bir birlik denelik múyeshke tuwra keletuģın jaqtılıq aģımına 
jaqtılıq kúshi
dep 
ataladı. Eger Φ jaqtılıq aģımı derektiń barlıq baģıtlar boyınsha bir tegis tarqalıp 
atırģan bul jaģdayda:

4
Ф
I
=
ańlatpası sferanıń jaqtılıq kúshi bolıp, ol hámme baģıt boyınsha bridey boladı.
Jaqtılıq aģımı tegis emes bolģan jaģdayda Φ/4π shama tek jaqtılıqtıń ortasha 
kúshiboladı hám
jaqtılıqtıń ortasha sferalıq kúshi
delinedı. Qanadayda bir
baģıt boyınsha jaqtılıqtıń kúshın anıqlaw ushın bul baģıt boylap jeterlishe kishi 
dΩ elementardenelikmúyeshi ajıratılıwı jáne bul denelik múyeshke tuwra 
keletúģın dΦ jaqtılıq aģımın ólshew kerek. Belgili bir baģıt boyınsha jaqtılıq 
kúshi:

d
dФ
I
=
ańlatpası arqalı anıqlanadı.
2-súwret. Poyus koordinatalarında denelik múyesh ańlatpasın keltirip shıģarıwģa baylanıslı.

---

9 
Saylanģan baģıtı qandayda bir polus koordinatalar sistemasınada θ kórinerlik 
hám φ múyıshleri menen ańlatılıp (2-súwrette), bul baģıttaģı jaqtılıq kúshi menen 
belgileniwi múmkin. 2-súwretden kórinip turģanınday



d
d
d
sin
=

bunnan paydalanıp tómendegishe jazıw múmkin:





d
d
I
d
sin
,
=

tolıq jaqtılıq aģımı bolsa
 
=







2
0
0
,
sin
d
I
d
Ф
(5)
Eger I shaması φ hám θ ģa ģarezli bolmasa (tegis aģım) bul jaģdayda ulıwma 
qatnastan: 
I
Ф

4
=
(6)
ańlatpa kelip shıģadı, bul ańlatpa(7,3) ańlatpasına sáykes keledi.
Jaqtılıqtıń tolıq aģımınıń shaması jaqtılıq shıģarıp atırģan derekti xarakterleydi 
hám onı esh qanday sistemslar járdeminde arttırıp bolmaydı. Bul sistemalardıń 
tásiri jaqtılıq aģımınıń bólstiriliwin ózgertiriwden ,mısalı saylap alınģan qandayda 
bir baģıtlar boyınsha jaqtılıq aģımın arttırıwdan ibarat bolıwı múmkin. Sonday usıl 
menen jaqtılıq kúshi saylap alınģan baģıtlar boyınsha arttırıw (sáykes túrde onıń 
basqa baģıtlar boyınsha kemeyiwi esabınan)múmkin. Mısalı signal apparatları hám 
projektorlar tap usı principte isleydi. Projektorlarda ortasha sferallıq jaqtılıq kúshi 
bir neshe júz kandella derekler járdeminde projektor kósherinde millionlaģan 
kandella jaqtılıq kúshin payda etedi. Jaqtılıq texnikasınıń tiykarģı etanolı jaqtılıq 
kúshi bolıp esaplanadı