Fizika8 Uzb i-bob 1-26. pmd

III bob. Elektr tokining ishi va quvvati

---

87
III BOB YUZASIDAN MUHIM XULOSALAR
•
Elektr tokining ma’lum vaqtda bajargan ishi iste’molchidan o‘tayotgan tok
kuchining unga qo‘yilgan kuchlanish va tok o‘tib turgan vaqtga ko‘paytirilganiga
teng:  A  =  IUt.
•
Sarflangan elektr energiya miqdor jihatdan elektr tokining bajargan ishiga teng
bo‘ladi:  W  =  IUt.
•
Elektr iste’molchining quvvati undan o‘tayotgan tok kuchining unga qo‘yilgan
kuchlanishga ko‘paytirilganiga teng: P = IU
•
Elektr tok ta’sirida o‘tkazgichning qizishi natijasida ajralib chiqadigan issiqlik
miqdori tok kuchi kvadratining o‘tkazgich qarshiligiga va o‘tkazgichdan tok o‘tish
vaqtiga ko‘paytirilganiga teng: Q = I
2
Rt.
•
Elektr isitish asboblarining asosiy qismini qizdirish elementi tashkil etadi.
Qizdirish elementi solishtirma elektr qarshiligi katta bo‘lgan va 1000−1200°C
ga bardosh bera oladigan o‘tkazgichdan yasaladi.
•
Manbaning turli qutb (faza)laridan kelayotgan ikki elektr sim ochiq joyining
bir-biriga tegib ketishi qisqa tutashuv deb ataladi.
•
Saqlagichning vazifasi zanjirdagi tok kuchi yo‘l qo‘yilganidan ortib ketganda,
zanjirni uzishdan iborat.
•
Odatga simyog‘och simlarining eng pastdagisi neytral bo‘ladi.
•
Odam tanasi elektr tokini yaxshi o‘tkazadi. 42 V dan yuqori kuchlanishli
elektr tarmoq odam organizmi uchun xavfli hisoblanadi.
•
Ko‘chada uzilib yotgan elektr tarmog‘i simini ushlamaslik kerak. Undan
o‘zingizni va boshqalarni ehtiyot qiling.
•
Devorga mix qoqishdan avval shu joydan elektr simi o‘tmaganligiga ishonch
hosil qilish kerak.
•
Muzlatkich, televizor kabi elektr jihozlarning orqa tomonidagi maxsus
qisqichini sim orqali yerga ulab qo‘yish lozim.
•
Rozetka teshigiga yoki lampochkasiz patron ichiga metall buyumni tiqish juda
xavfli. Bu holda metall buyum orqali odamni tok uradi.
•
Xonadon elektr zanjiridagi shikastlangan joyni ta’mirlashda tarmoqda elektr
kuchlanish bo‘lishi yoki bo‘lmasligidan qat’iy nazar ikkala patrondan
saqlagichlar burab olib qo‘yilishi zarur.
•
Ehtiyotsizlik tufayli tok o‘tayotgan simni ushlab olgan va tanasidan tok o‘tib
turgan odam o‘zini o‘zi deyarli qutqara olmaydi.
•
Odam tok ta’sirida qancha uzoq vaqt turib qolsa, uning hayotini saqlab qolish
shuncha qiyin kechadi. Shuning uchun, birinchi navbatda, odamni tok
ta’siridan xalos qilish kerak.