8-§. Termodinamika asoslari asosiy formulalar

8-§. TERMODINAMIKA ASOSLARI


Asosiy formulalar

Termodinamikaning birinchi qonuni: Termodinamik sistemaga berilgan barcha issiqlik miqdori sistemaning ichki energiyasiga va sistema tomonidan bajargan ishiga teng:

(1)
Differensial shaklida bu qonun quyidagicha ifodalanadi:
dQ = dU + dA (2)
Agar sistema ustidan tashqi kuchlar ish bajarsa u holda:
Q = ∆U – A. (3)
Termodinamikaning ikkinchi qonuni:Termodinamik sistemaning bajargan ishi isitgichdan olingan issiqlik miqdori va sovutgichga uzatilgan issiqlik miqdorlarning ayirmasiga teng:
A = Q₁ – Q₂. (4)
Issiqlik mashinasining foydali ish koeffitsienti
1) , 2) .
Izojarayonlarda bajarilgan ish.
Izoxorikjarayon uchun (A=0) bu qonun quyidagicha yoziladi
₍₅₎
Izotermikjarayon (T=const; ΔU=O) uchun esa
₍₆₎
Demak, izotermik jarayonda gazga berilgan barcha issiqlik miqdori uning tashqi kuchlar ustidan bajaradigan ishga sarflanadi.
Izobarik jarayon uchun (P=const)
A=P(V₂-V₁) (7)
Termodinamikaning birinchi qonuni adiabatikjarayon uchun quyidagicha yoziladi (Q=O)
₍₈₎
Demak, adiabatik jarayonda ish faqat ichki energiya hisobidan bajariladi.
Osmotik bosim eritmaning konsentratsiyasi va temperaturasiga to‘g‘ri proporsional bo‘lib, erigan moddaning molekulyar massasiga teskari proporsional
₍₉₎
bu yerda T - temperatura, R - universal gaz doimiysi, C – eritmaning konsentratsiyasi, μ – erigan moddaning molekulyar massasi.
Suyuqlikning sirtini chegaralovchi konturga ta’sir qiluvchi tortishish kuchlarining yig‘indisiga sirt taranglik kuchi deyiladi.
Sirt taranglik kuchi suyuqlik sirtini chegaralovchi konturning uzunligi lga proporsional
₍₁₀₎
bu yerda -sirt taranglik koeffisienti bo‘lib, u N/m birligida o‘lchanadi.
₍₁₁₎
Suyuqlikning sirt taranglik koeffisienti son jihatdan suyuqlik sirtini chegaralab turuvchi konturning uzunlik birligiga ta’sir qiluvchi sirt taranglik kuchiga teng.
Agar suyuqlik kapillyar devorini to‘la hollasa (θ=0⁰) bu formula quyidagi ko‘rinishga keladi.