Fizika,2 qism 20

N. BOR

(1885–1962)

28-§.

---

111

m

e

v

n

r

n

 = n

h,                    (28.1)

bu yerdà m

e

 – elåktrînning màssàsi; r

n

 – n- îrbitàning ràdiusi;

v

n

 – elåktrînning shu îrbitàdàgi tåzligi; m

e

v

n

r

n

 – elåktrînning

shu îrbitàdàgi impuls mîmånti; n – nîlgà tång bo‘lmàgàn (n ¹ 0)

butun  sîn,  ungà  bîsh  kvànt  sîni  dåyilàdi; 

p

=

h

h

2

  (h  –  Plànk

dîimiysi).

Dåmàk, Bîrning birinchi pîstulàtigà ko‘ra, àtîmdàgi elåktrîn

istàlgàn îrbità bo‘ylàb emàs, bàlki stàtsiînàr orbita dåb ataluvchi

mà’lum  îrbitàlàr  bo‘ylàb  hàràkàtlànishi  mumkin.  Bu  hàràkàt

dàvîmidà  u  o‘zidàn  nurlànish  chiqàrmàydi,  ya’ni  enårgiyasi

kàmàymàydi. Enårgiyasi kàmàymàsà, yadrîgà tushmàydi và àtîm

yo‘qîlmàydi. Shundày qilib, ushbu pîstulàt Råzårfîrd mîdålining

birinchi  kàmchiligini  bàrtàràf  qilàdi.

2. Chàstîtàlàr hàqidàgi pîstulàt: elåktrîn bir stàtsiînàr îrbità-

dàn ikkinchisigà o‘tgàndàginà, enårgiyasi shu stàtsiînàr hîlàtlàrdàgi

enårgiyalàrining  fàrqigà  tång  bo‘lgàn  bittà  fîtîn  chiqàràdi  (yoki

yutàdi):

hn = E

n

 - E

m

,                 (28.2)

bu  yerdà  E

n

  và  E

m

  –  mîs  ràvishdà  elåktrînning  n- và  m-

stàtsiînàr  îrbitàlàrdàgi  enårgiyalàri.

Àgàr E

n

 > E

m

 bo‘lsà, fîtîn chiqàrilàdi. Bîshqàchà àytgàndà,

elåktrîn  kàttà  enårgiyali  hîlàtdàn  kichikrîq  enårgiyali  hîlàtgà,

ya’ni yadrîdàn uzîqrîqdà bo‘lgàn stàtsiînàr îrbitàdàn yadrîgà

yaqinrîq  bo‘lgàn  stàtsiînàr  îrbitàgà  o‘tàdi.

Àgàr  E

n

  <  E

m

  bo‘lsà,  fîtîn  yutilàdi  và  yuqîridàgi  mulî-

hàzàlàrgà  tåskàri  hîl  ro‘y  båràdi.

(28.2)  ifîdàdàn  nurlànish  ro‘y  båràdigàn  chàstîtàlàrni,

ya’ni  àtîmning  chiziqli  spåktrini  àniqlàsh  mumkin:

n

-

=

n

m

E

E

h

.                        (28.3)

Dåmàk,  Bîrning  ikkinchi  pîstulàtigà  ko‘ra,  elåktrîn  istàl-

gàn  chàstîtàli  nurlànish  chiqàrmày,  chàstîtàsi  (28.3)  shàrtni

qànîàtlàntiruvchi nurlànishniginà chiqàrishi mumkin. Và àynàn

---

112

shuning  uchun  hàm,  àtîmning  nurlànish  spåktri  uzluksiz

bo‘lmày,  uzlukli  (chiziqli)  ko‘rinishgà  egàdir.  Dåmàk,  Bîrning

ikkinchi  pîstulàti  Råzårfîrd  mîdålining  ikkinchi  kàmchiligini

bàrtàràf qilàdi.