Fizika,2 qism 20

Bîrning kvant postulatlari

Ì à z m u n i :   Bîr  pîstulàtlàri;  birinchi

Bîr  ràdiusi;  àtîmdàgi  enårgåtik  sàthlàr;

chiziqli spåktrlàr; Ridbårg dîimiysi; Frànk–

Gårs  tàjribàlàri;  Bîr  nàzàriyasining

kamchiliklàri.

Bîr pîstulàtlàri. Yig‘ilib qîlgàn muàm-

mîlàrni  yechà  îluvchi  nàzàriyani  yaràtish

yigirmànchi  àsrning  eng  buyuk  fiziklàridàn

biri  dàniyalik  N . B î r gà  nàsib  etdi.  Uning

àsîsiy màqsàdi chiziqli spåktrlàrning tàjribàlàr

àsîsidà  tîpilgàn  qînuniyatlàrini  Råzårfîrd-

ning yadrîviy mîdåli àsîsidà tushuntirishdàn

ibîràt edi. Buni yaõshi tushungàn Bîr àtîmning nurlànishi yoki

yorug‘lik yutishi kvàntlàrdàn ibîràt bo‘làdi, dågàn g‘îyani ilgàri

surdi. Shundày qilib, 1913- yildà Råzårfîrdning yadrîviy mîdåligà

kvànt nàzàriyasi tàtbiq etilib, tàjribà nàtijàlàrini to‘là tushuntirib

bårà  îlàdigàn  vîdîrîd  àtîmi  nàzàriyasi  yaràtildi.  Umumàn

îlgàndà,  kàttàliklàrning  istàlgàn  emàs,  bàlki  mà’lum  qîidàgà

bo‘ysunuvchi  tànlàngàn  qiymàtlàrni  qàbul  qilishi  kvàntlànish

dåyilàdi.  Êvàntlànish  àsîsidà  yaràtilgàn  nàzàriyagà  esà  kvànt

nàzàriyasi  dåyilàdi.

Bîr  nàzàriyasining  àsîsini  quyidàgi  ikkità  pîstulàt  tàshkil

qilàdi.  Bu  pîstulàtlàrdàn  hàr  biri  biz  yuqîridà  qàyd  etgàn

Råzårfîrd  mîdålining  ikkità  kàmchiligini  bàrtàràf  etishgà

qàràtilgàn.

1.  Stàtsiînàr  (turg‘un)  hîlàtlàr  hàqidàgi  pîstulàt:  àtîmdà

stàtsiînàr  hîlàtlàr  màvjud  bo‘lib,  bu  hîlàtlàrgà  elåktrînlàrning

stàtsiînàr  îrbitàlàri  mîs  kålàdi.

Elåktrînlàr  fàqàt  shu  stàtsiînàr  îrbitàlàrdà  bo‘lib,  hàttîki

tåzlànish bilàn hàràkàtlàngànlàridà hàm nurlànish chiqàrmàydilàr.

Stàtsiînàr îrbitàdàgi elåktrînning hàràkàt miqdîri mîmånti

(impuls  mîmånti)  kvàntlàngàn  bo‘lib,  quyidàgi  shàrt  bilàn

àniqlànàdi: