Физика ва электроника асослари

9. TRANZISTORLAR

9.1. Tranzistorlar va ularning ulanishi

Tranzistorlar avtomatika-telemexanika, radiotexnika va hisoblash texnikalarida signallarni kuchaytirishda va elektron kalit sifatida ishlatiladi. Tranzistorlar ikki xil strukturali bo‘ladi: 1. p-n-p strukturali; 2. n-p-n strukturali
К К
E E

p-n-p n-p-n

bu yerda, B – baza; E – emitter; K – kollektor.
Tranzistorlar katta, o‘rta va kichik toklarga mo‘ljallangan bo‘lib, ular yuqori, o‘rta va past chastotalarda ishlashi mumkin. Shuningdek ular yuqori va kichik kuchlanishlarda ham ishlashi mumkin.
Tranzistorlar asosan uch xil ulanishga ega:
- umumiy baza bilan; - umumiy emitter bilan; - umumiy kollektor bilan.
Tranzistor umumiy baza bilan ulanganda, unga berilayotgan kirish signali shu tranzistorning emitter zanjiriga berilib, chiqish signali bazaga nisbatan kollektor zanjiridan olinadi.
Umumiy baza bilan ulangan tranzistorning kirish xarakteristikasi emitter tokining emitter-baza orasidagi kuchlanishiga va kollektor zanjiridagi kuchlanishga bog‘liq, ya’ni I_E=f (U_BE) va U_KB=const.
Tranzistorning umumiy baza bilan ulanish sxemasi va kirish hamda chiqish xarakteristikalari 21-rasm (a), (b), (v) da ko‘rsatilgan. Umumiy baza bilan ulangan tranzistorning chiqish xarakteristikasi kollektor tokining, kollektor-baza o‘rtasidagi kuchlanishga va doimiy emitter tokiga bog‘liq, ya’ni I_K=f (U_KB) va I_E=const.
IE ± ∆IE I_К ± ∆I_К U_R ±∆U_RК

a)
0,3 UEB КB b) v)
21-rasm. Tranzistorning umumiy baza bilan ulanish sxemasi (a), kirish (b) hamda chiqish xarakteristikalari (v).