Физика ва электроника асослари

8.2. Yarim o‘tkazgichli diodlar asosida har xil tok to‘g‘rilagichlarini qurish va o‘zgaruvchan

toklarni o‘zgarmas toklarga aylantirish

Misol uchun, bir fazali bir yarim davrli to‘g‘rilagichning sxemasi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
U I + –
+
t – Rn t
U ~ + – I
Bir fazali ikki yarim davrli transforatorli tok to‘g‘rilagichining sxemasi esa quyidagicha bo‘ladi:

Bu sxemalardan ko‘rinib turibdiki bir fazali bir yarim davrli sxemalar ancha xavfli hisoblanadi va ulardan kamroq foydalaniladi. Bu to‘g‘rilagichlarni to‘g‘rilash koeffitsiyentlari ancha katta bo‘lib, u ish jarayonida katta fon miqdorini tashkil qiladi.
Bir fazali ikki yarim davrli tok to‘g‘rilagichlari bu kamchilikdan xoli bo‘lib ular texnikada keng qo‘llaniladi.

8.3. Stabilitron va uning ishlashi

Stabilitron – bu ham kremniy diodi bo‘lib, faqat u zanjirdagi kuchlanishni bir xil miqdorda ushlab turish uchun mo‘ljallangan.
Stabilitron diodga o‘xshash emas, balki uning teskarisidir. Uning volt-amper xarakteristikasi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi.
–
Rⁿ
+
+
19-rasm. Stabilitronning volt-amper xarakteristikasi (a) va parametrik kuchlanish stabilizatori (b).
Bu yerda manfiy kuchlanishning (–U) juda kichik o‘zgarishi stabilitron zanjiridagi manfiy tokni (–I) sekin o‘zgarishiga olib keladi. Xarakteristikadan ko‘rinib turibdiki, u gorizontal o‘qqa nisbatan deyarli parallel o‘zgarmoqda. Lekin kuchlanishning ma’lum bir qismida, misol uchun –U=8 v bo‘lganda stabilitronning p-n o‘tishi ochilib, undan ma’lum bir –I_. tok qiymati oqa boshlaydi. Endi voltamper xarakteristikasi keskin burilib vertikal –I o‘qiga parallel o‘zgaradi. Bu uchastka stabilitronning ish uchastkasi hisoblanadi. Stabilitronning ochilishi, agar unga berilgan tokning qiymati chegaradan oshib ketmasa, uning ishdan chiqishiga sabab bo‘lmaydi.

20-rasm. Stabilitronning ko‘rinishi va uni sxemada belgilanishi.