Физика ва электроника асослари

4.1. Kondensatorlarni parallel ulash

Bir necha kondensatorlarni o‘zaro parallel, ketma-ket yoki aralash ulash natijasida kondensatorlarning sig‘im batareyasi tashkil qilinadi.
Oldin parallel ulangan kondensatorlarni ko‘rib chiqaylik. Bunday ulanish sig‘imni oshirish kerak bo‘lgan hollarda qo‘llaniladi. Ushbu ulanish 7-rasmda ko‘rsatilganidek bo‘lishi mumkin.
+
+q₃ -q₃
7-rasm.
U₁=U₂=U₃=U, (15)
bu yerda, U – elektr energiyasi zanjiridagi kuchlanish;
U₁=U₂=U₃ – kondensatorlar ulangan joydagi kuchlanish.
Ko‘rilayotgan batareya U kuchlanishli manbaga ulangan bo‘lsa, har bir kondensator ma’lum bir zaryad bilan zaryadlanadi va batareyaning umumiy sig‘imi quyidagicha topiladi:
q₁=C₁U; q₂=C₂U; q₃=C₃U; (16)
bu yerda, q₁, q₂ va q₃ birinchi, ikkinchi va uchinchi kondensatorlarning elektr zaryadi.
(16) formuladan
q1 C1 q2 C2 q3 C3
= ; = ; = . (17) q2 C2 q3 C3 q1 C1
Demak, parallel ulangan kondensatorlarning elektr zaryadlari shu kondensatorlarning sig‘imiga proporsional ekan. Umumiy kondensator batareyasining zaryadi q esa alohida olingan kondensatorlar zaryadlari yig‘indisiga teng ekan.
q=q₁=q₂=q₃ (18)
yoki (16) ni hisobga olgan holda
q=C₁U+C₂U+C₃U=(C₁+C₂+C₃)⋅U,
q
bu yerdan =C₁+C₂+C₃ ni topamiz.
U
q qiymat – kondensatorning umumiy zaryadini kondensator ulangan
U
zanjirga berilayotgan kuchlanishga bo‘lgan nisbatiga teng. Kondensator batareyasining umumiy sig‘imi q
C₀= , yoki C₀=C₁+C₂+C₃ . (19) U
Bundan ko‘rinib turibdiki, parallel ulangan kondensatorning sig‘imi shu batareyani tashkil etayotgan alohida olingan kondensatorlarning sig‘imlari yig‘indisiga teng ekan.
25-misol. Agar, C₁=2 mkF, C₂=0,5 mkF va C₃=0,1 mkF bo‘lsa, parallel ulangan 3 ta kondensatordan tashkil topgan batareyaning ekvivalent sig‘imi topilsin.
Yechish. (19) formulaga asosan
C₀=C₁+C₂+C₃=2+0,5+0,1=2,6 mkF.
Agar parallel ulangan kondensatorlarning sig‘imi bir xil bo‘lsa, alohida olingan kondensatorning sig‘imini ularning soni – n ga ko‘paytirish kerak.

C₀=C⋅n. (20)
26-misol. Agar bizda C=0,25 mkF li kondensatorlar bo‘lsa, C₀=2 mkF li sig‘im batareyasini tayyorlash uchun necha kondensator olish kerak.
Yechish. (20) formulaga asosan zarur kondensatorlar sonini topamiz:
^{С 0} = 2 =8 ta kondensator kerak ekan. n=
С 0,25