Fizika va astronomiya

4 Masalanl to'ifrl hhlanpanligifii tekshirish.

Мам la Ishlashnlnp Inn bit hi isqichi o'zip,a xos harakat ta’sirida DHIillia imhadl Hu hniakiilliu quуidnp.ihirdan iborat:

mnsalanl Ishlnsli yi >' nnlish ini aniqlash, ya’ni harakat iiiaqsadliil bclp.ihish, o'zgarlirish mumkin bo'lgan obyektlaming xusiislyutlarini ajralib olish va boshq;

icjani o'zgarlirib tuzish tarkibini va bajarishni aniqlash;

miisnhini ishlashni amalga oshirish;

olingnn natijani tekshirib ko‘rish, ya’ni uni bajarilgan ishning maqsndi bilan taqqoslash.

< I'qiivdiihirni masala ishlashga o‘rgatishning asosini, ularga IHUsala hhhish algoritinini o‘rgatish tashkil qiladi. Fizikadan masala iehlN«hilliiH umumiy algoritmi quyidagilardan iborat:

I Mivuilaning shartini diqqat bilan o‘qib chiqish, asosiy savolni ш||||1п*1|. nuisalnda berilgan jarayonlar va hodisalami tasawur qillnh

2. 
   Masalaning shartini takroran o‘qib chiqish tufayli, undagi asosiy savol, ishlashning maqsadi, ishlashga kerakli ma’lumot- laming berilganligi yana bir bor aniqlanadi.
   
3. 
   Qabul qilingan belgilashlardan foydalanib, masala shartini SI sistemasida yozish.
   
4. 
   Masalaga taalluqli zarur chizmalami chizish.
   
5. 
   Masalani yechish usulini aniqlash va uni ishlash rejasini tuzish.
   
6. 
   Masalaning shartidagi jarayonlarga tegishli asosiy va qo‘shimcha fbrmulalami yozish.
   
7. 
   Izlanayotgan kattalikni ma’lum kattaliklar orqali ifodalab, tenglamani umumiy holda topish.
   
8. 
   Topilgan tenglamaga kattaliklaming o‘lchov birliklarini qo‘yish orqali tekshirib ko‘rish.
   
9. 
   Formulaga berilgan kattaliklaming son qiymatini qo‘yib, hisoblashni bajarish.
   
10. 
    Olingan natijani haqiqatga to‘g‘ri kelishini tekshirib ko‘rish.
    
11. 
    Masalani ishlash tufayli topilgan javobni yozish.
    

Agar masala ishlashning yuqorida ko‘rsatilgan algoritmi o‘quvchilarda o‘rta ta’Iim tizimida o‘qiganda shakllangan bo‘lsa, uni umumiy fizikaning har bir bo‘limi bo‘yicha tuzish ancha oson kechadi. Afsuski, ular quyi kurs o‘quvchilarida yaxshi shakllan- maganligi tufayli, umumiy fizikadan amaliy mashg‘ulotlar o‘tka- zishda qiyinchiliklami yuzaga keltirmoqda. Ikkinchi tomondan, oliy o‘quv yurti fizika kursidagi masalalar ancha murakkab. Shuning uchun fizikadan amaliy mashg‘ulotlaming shakllariga to‘xtab o‘taylik.