|
Nazorat savollari:
Akademik litseylar va kasb - hunar kollejlari uchun tasdiq- langan o‘quv rejasi mazmunini aytib bering.
Akademik litseylar va kasb - hunar kollejlari o‘quv dasturida belgilangan astronomik kuzatuvlar nimani ko‘zlaydi?
Umumiy astronomiya kursining mazmuni va maqsadini tushuntiring.
Oliy ta’lim astronomiya kursi o‘quv dasturining mazmunini ayting.
5-§. Astronomiya o‘qitish metodlari
Astronomiya o‘qitish o‘qituvchi tomonidan mashg‘ulotlarda dasturdagi materialni bayon qilish, masala yechish yoki amaliy mashg‘ulotlami bajarish, darsliklardagi materialni mustahkamlash va o‘qituvchi tomonidan bilimlami mustahkamlash orqali olib boriladi. Ushbu pedagogik usullar barchaga ma’lum bo‘lgan, fizika- matematika yo‘nalishida qoMlanilib kelinayotgan usullardan hisob- lanadi. Bu yerda astronomiya kursining mazmuni, uni o‘qitish metodlari astronomiya darslarida namoyon bo‘lishiga e’tibomi qaratish lozim. Astronomik xulosalar kuzatishlardan olingan fakt- larga asoslanadi. Shundan kelib chiqqan holda, astronomiyani bayon qilish o‘quvchilar tomonidan ma’lumotlami qabul qilish darajasiga ko‘ra ko‘rsatilgan faktlardan yoki ta’lim muassasasi sharoitida kuzatib bo‘lmagan hollarda astronomik observatoriyalarda kuza- tishlar orqali olingan natijalarga asoslangan bo‘lishi kerak. Ammo keyingi holatda, ilmiy metodning asosini, o‘quvchilarga, ulaming o‘zlari tomonidan olib borilgan kuzatuv natijalarini chuqurroq tushuntirish va aniqliklar kiritib berish zarur.
Agar o‘quvchilar tomonidan kuzatuv ishlari olib borilgan bo‘lsa, u holda qisqa savol-javob orqali, kuzatuv natijalarini tahlil qilish orqali, tuzatishlar kiritish orqali tushuntirib beriladi.
Agar o‘quvchilar kuzatish imkoniga ega bo‘lmasalar, u holda ma’lumotlami yoritish uchun kuzatuvlar asosida olingan materiallar kerak bo‘ladi. Bu holda materiallar imkon qadar ko‘rgazmaviylik asosida o‘quvchilarga batafsil tushuntirib berilishi kerak bo‘ladi. Masalan, Quyoshning ekliptika bo‘ylab harakatini tushuntirishda, eng avvalo Quyoshning yoz oylarida eng balandda turishini, qishda esa - eng pastida turishini tushuntirishdan boshlash va bulami trill/пин'.
Bunday nsiilliii biInn hnr bir bo'limni tushuntirish, bayon qilish- ning cvrlMlk umiIIiiI qo‘llnshp.ii imkon beradi, bu esa o‘z o‘mida n'qiivi hllninl tiki yiiiilishpii, ulaming fiiolligini orttirishga imkon hutmll
Kii/iillshlnrdnii olinguii milijalar asosida dalillar taqdim qilingan holdu, iiliirtiuig tntbiq qilinishini darsliklarda keltirilgan qonun yoki qoklnlni asosida innsahiliir ycchish orqali lushunchalar bcrish kerak bo'lad I
I liiiuiiinn olgiindn, uksariyat hollarda mashg'ulotlarda kuzatish- iin/ailyn iiii/iiiIvnni qo'llnsh yo'li orqali olib borish maqsadga iniivollqdli Albiiltn, kiii'.ning Iurii bo'limlarida nazariyani qo‘llash bii xil ko‘i ini'.lida beiilmnydi. Slerik astronomiyada nazariya bilan niiuiliyotning bop,'liqligi birmuncha ko'proq ko‘rsatilishi tabiiy. Aynan ushbu bo'limda o'quvchilaming politexnik dunyoqarashini kenguytiruvchi ma’lumotlar ko'proq yoritiladi. Ushbu misollar liaqiqiy (asavvurni hosil qilishi uchun, zamonaviy amaliyotda umuiniy, bii’zan cskirgan, oddiy, maktab uchungina ko‘rsatilgan yo'riqnomnlnr bilnn nsoslashdan yiroq boTish kerak. Masalan, kti/nllsli bo'ykha kcnpjiimiilnrni topish tushuntirilganda, qutbning hnlnndllghil toplshni inqiilp.inn cklimclr bilan topishni tushuntirish yelnili emus Kenglikhirni topish kulminatsiya vaqtida xohlagan yuhlii/ni kii/ntish orqali amalga oshirish mumkinligini tushuntirish kerak va teodolit va sekstantani hamda bugungi kunda bu sohada qo'llaniladigan astronomik asboblar haqida ma’lumotlar berish kerak bo'ladi. Shuningdek, ekvotorial koordinatalami aniqlash mihiqat yulduzlar sistemasini o‘rganish uchun, balki geografik kcngliklami ham topishda qo'llanilishini aytib o‘tish kerak.
Nazariy astronomiyada bu kabi misollami qo'llash doim ham kerak bo‘lavermaydi. Bu bo‘limda nazariyani obyektning o‘ziga qo'llash orqali chuqurroq va kengroq ma’lumotlarga ega bo‘lish imkonini ko‘rsatish mumkin. Masalan, Kopemik nazariyasini Vene- raning Quyoshdan nisbiy uzoqligini aniqlash misolida tushuntir- ganda, Kopemik tomonidan Ptolomeyning Quyosh sistemasini o‘lchamsiz tarzda tushuntiruvchi dalillarini inkor etuvchi misollari bilan tushuntirib berish, uning isbotini ko'rsatish to‘g‘ri bo‘ladi.
Shuningdek, bu usulni astrofizika bo‘limini (Galaktika tuzilishini) tushuntirishda ham qo‘llash to‘g*ri bo‘ladi.
Tushuntirishning bunday xususiyati, o‘quvchilaming doim «bu qayerdan paydo bo‘ldi» va «bu nitna uchun kerak bo‘Iadi» degan savollariga javob beradi va tushunish talablariga mos keladi. Yuqorida aytilganidek, kursning astrofizika bo‘limi osmon jismla- rining rivojlanishiga doir qonuniyatlami tushuntirishni maqsad qilishi kerak. Bu tushunchalar tabiat qonunlari hamda kuzatishlarga asoslangan bo‘lishi kerak. Albatta kuzatuv natijalariga ko‘ra turli xil ko‘rinishdagi suratlarni, ma’Iumotlami juda ko‘p turlarini topish va yig‘ish mumkin. Ammo bulaming barchasini nihoyatda ko‘p materiallar, suratlar bilan namoyish etish muhim emas. Mavjud ma’lumotlardan faqatgina mavzuga mos keladiganlarini, aniq ma’lumotlar beradigan va tushunchalar hosil qiladiganlarinigina tanlab olish va ulami mavzuga mos ravishda qo‘llash muhim ahamiyat kasb etadi. Bular jadvallarga ham taalluqlidir.
Masalan, Oy haqida tushuncha berilganda, awal Oy sirtining umumiy ko‘rinishini, avvalombor to‘linoy davrini ko‘rsatish, undan keyin esa Oy sirtining xaritasini, undagi xususiyatlarini ochib beruvchi obyektlari tasvirini ko‘rsatish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Shunga e’tibomi qaratish lozimki, aytilayotgan ma’lumotlar o‘quvchilarda oz bo‘lsada, umumiy, to‘g‘ri tushunchalami hosil qilishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
