|
/. l'alsafa - shaxs rivojlanishi jarayonining dialektik xususi- yatlari, muayyan pedagogik g‘oya, qarash hamda ta’limotlaming lalsuliy jihatlari kabi masalalarni tahlil etishga imkon beradi. Koinot yurulishi va rivojlanishining ilmiy-falsaliy nuqtayi nazardan talqin qilish.
2. hitixodiyot mizariyusi ta’lim muassasalarining faoliyatini yo'lga qo'yish, o’quv binolarini qurish, ta'lim-tarbiya jarayonlarini tashkil etish va ulaming moddiy-texnika va zamonaviy texnolo- giyalar bilan jihozlash kabi masalalaming iqtisodiy jihatlarini anglashga xizmat qiladi.
J. Sotsioloyiya - ijtimoiy munosabatlar mazmuni, ulami tashkil etish shartlari xususida ma’lumotlarga ega bo‘lish asosida ta’lim- tarbiya jarayoni ishtirokchilarining o‘zaro munosabatlarini samarali tashkil etish uchun imkoniyat yaratadi.
Etika (axloqshunoslik) - shaxs ma’naviyatini shakllantirish, unda eng oliy insoniy sifatlar, axloqiy ong va ma’naviy-axloqiy madaniyatni tarbiyalashda muhim o‘rin tutuvehi nazariy g'oyalami pedagogik jarayonga tatbiq ctishda alohida o‘rin tutadi.
Estetika - shaxs tomonidan go‘zallikning his etilishi, unga intilishi, shuningdek, unda estetik didni tarbiyalashda muhim yo‘nalishlami aniqlashga xizmat qiladi.
Fiziologiya - o‘quv~tarbiya jarayonida bolalaming fiziologik, anatomik xususiyatlarini inobatga olinishi uchun boshlang‘ich asoslami beradi.
Gigiyena - o‘quvchilaming salomatligini muhofazalash, ulaming jinsiy jihatdan to‘g‘ri shakllantirishda nazariy va amaliy g‘oyalari bilan yordam beradi.
Psixologiya - shaxsda ma’naviy-axloqiy, ruhiy-intellektual, hissiy-irodaviy sifatlami tarkib toptirish uchun zamin yaratadi.
Tarix -astronomiya fani taraqqiyoti, ilmiy merosimiz, ajdodlarimizning astronomiyani rivojlanishida qo‘shgan hissasi shuningdek, xalq pedagogikasi g‘oyalarini kelgusi avlodga uzatish uchun yo‘naltiriladi.
Madaniyatshunoslik - o‘quvchilarda insoniyat tomonidan yaratilgan moddiy va ma’naviy madaniyat asoslari haqidagi tasavvumi shakllantirish, ularda madaniy xulq-atvor xislatlarini tarkib toptirish uchun xizmat qiladi.
Tibbiy fanlar - shaxsning fiziologik-anatomik jihatidan to‘g‘ri rivojlanishini ta’minlash, uning organizmida namoyon bo‘layotgan ayrim nuqsonlami bartaraf etishga amaliy yondashuv, shuningdek, nuqsonli bolalami o‘qitish hamda tarbiyalash muam- molarini o‘rganishda ko‘maklashadi. Astronomik hodisalami inson ongi va fiziologiyasi ta’sirini o‘rganish va o'rgatish.
Ma’naviyat asoslari - jamiyat, inson va ma’naviyat o‘rtasidagi munosabatlami, ma’naviyatning jamiyat taraqqiyoti, inson ongini rivojlanishidagi roli, fuqarolami ma’naviy tarbiyalash omillarini o‘rganadi.
Tabiiy fanlar:
Astronomiya va fizika. Astronomiyaning fizika bilan bog‘liqligi, ayniqsa, astronomiya kursining astrofizika bo‘limini o'tishda yaqqol seziladi. Osmon jismlarining fizik holatini molekular-kinetik naza- riya asosida tushuntirish, nurlanish jarayonlari, issiqlik tarqalishi va atom yadrosining yemirilishi va sintez hollarini tushuntirish fizikaviy bilimlarga tayaniladi. Yulduzlaming spektrlarini olish bilan ulaming tarkibi va temperaturasi aniqlanadi. Quyosh nurlarining tarqalishida optika bilimlariga asoslanadi. Sayyora- laming harakatlarini tushuntirishda esa mexanika qonuniyatlariga tayaniladi. Bunda Nyuton hamda Kepler qonunlari katta ahamiyatga egadir.
XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab astrofizika astronomiya bilan fizikani bog‘lovchi fan sifatida dunyoga keldi. Astronomiyada fotografiya, fotometriya va ayniqsa, spektral analizning paydo boMishi astrofizikarii jadal rivojlantirishga imkon berdi.
Astronomiya va matematika. Astronomiyani tushuntirishda matematik bioilmlaming ahamiyati kattadir. Bunda Koinot o'lchamlar, Quyosh sistemasi sayyoralarining o‘lchamlari, ularga- cha bo'lgan masofalami topish, Yeming radiusi yoki o‘Ichamini topish, sayyoralararo uchadigan raketalaming trayektoriyalarini aniqlash kabilar matematik hisoblashlar asosida topiladi.
Osmon sferasida yulduzlaming o‘mini topish, koordinatalarini aniqlash, trigonometrik fimksiyalaming kichik burchak qiymatlarini, shu burchak qiymatlari bilan almashtirish, burchaklami radianlarda o‘lchash matematik bilimlarga asoslanadi. Yulduz kattaliklarining shkalasini bilish shular kabilardandir.
Astronomiya va kimyo. Astronomiyani kimyo fanisiz tasavvur qilish mumkin einas. Sayyoralar atmosferasining, yulduzlaming ichki tu/.ilishi, osmon jismlarining cvolutsiyasini bilishni kimyoviy hilimlarsiz tasavvur qilish qiyin. Sayyoralarga uchish orqali ulardan olib kelingan tuproqlar tarkibini o'rganish, galaktikalar tarkibida mavjud bo‘lgan elementlaming tarkibini aniqlashda, ulaming yo- shini aniqlik bilan aytib berishda va ko‘plab shunday ma’lumotlami olishda kimyoning o‘mi kattadir.
Astronomiya va biologiya. Biologiyani bilish, Yerdagi tirik organizmni bilishga, ulaming evolutsiyasini o‘rganishga va tabiatni muhofaza qilishga chaqiradi. Quyosh sistemasining kosmogoniyasi, Yerda hayotning kelib chiqishi haqidagi elementar gipotezalar biologiya kursida o‘rgatiladi.
Astronomiya va geografiya. Geografiya fani uchun Yer asosiy manba bo'lib xizmat qiladi. Yeming o‘lchamlari va shaklini astronomik kuzatishlar natijasida topiladi. Yer sirtining geografik xaritalarini tuzish va shaharlaming koordinatalarini aniqlashda osmon jismlarini kuzatish asosiy rol o‘ynaydi. Yulduz turkumlarini kuzatishda geografik koordinatalami bilishda ham neografik bilimlarni bilish katta ahamiyatga egadir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
