Fizika va astranomiya

1. Golografiya haqida umumiy tushuncha

Golografiya tarixidan. Golografiya (yunoncha — to'la yozuv) — interferensiya manzarasi yordamida yozuvni va to'lqin maydonini qayta tiklashning maxsus usuli. Bu usul interferensiya va difraksiya qonunlariga asoslangan.

Golografiya - bu to'lqinlarni yozib olish va keyinchalik tiklash orqali ob'ektning uch o'lchovli tasvirini olish usuli. 1948 yilda vengriyalik ingiliz fizigi D. Gabor tomonidan ixtiro qilingan.
Bunday holda, har qanday to'lqinlar bo'lishi mumkin - yorug'lik, rentgen, korpuskulyar, akustik va boshqalar.
"Golografiya" so'zi yunoncha "butun", "butun" degan ma'noni anglatadi. Bu bilan ixtirochi to'lqin haqida to'liq ma'lumot golografiyada - amplituda va fazada qayd etilishini ta'kidlamoqchi edi.
An'anaviy fotosuratda obyektning fotosurat tekisligiga ikki o'lchovli proyeksiyasida faqat amplituda taqsimoti (aniqrog'i uning maydoni) qayd etiladi. Shuning uchun, fotosuratga turli xil burchaklardan qarasak, biz yangi qirralarni olmaymiz, masalan, old tomonda joylashgan obyektlar orqasida nima sodir bo'layotganini ko'ra olmaymiz.
Gologramma obyektning ikki o'lchovli tasvirini tiklamaydi. Kuzatish nuqtasini ushbu to'lqin maydoni ichida harakatlantirib, biz obyektni hajmini va haqiqatini sezgan holda turli burchaklardan ko'ramiz.
Golografiyaning fizik asosi 17-asrda Gyuygens davrida paydo bo'lgan to'lqinlar, ularning aralashishi va tarqalishi haqidagi ta'limotdir. 19-asrning boshlarida golografiyaning asosiy tamoyillarini shakllantirish uchun Jung, Frenel va Fraunxoferlar ytarli bilimga ega edilar. Biroq, bu Gaborning ishiga qadar amalga oshmadi, garchi XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asr boshlarida ko'plab olimlar - Kirxgoff, Reyley, Abbe, va Bragg - golografiya printsiplariga yaqin kelishgan. Bu ularning golografiyani amalga oshirish uchun texnik vositalarga ega emasligi bilan izohlanishi mumkin. Biroq, bu unchalik emas: 1948 yilda Gabor ham lazerga ega bo'lmagan va yorug'lik manbai sifatida simob lampasi bilan birinchi tajribasini o'tkazgan. Shunga qaramay, Gabor to'lqinli jabhani tiklash g'oyasini to'liq ishonch bilan shakllantirishga muvaffaq bo'ldi va uni amalga oshirish usulini ko'rsatdi. Shunga qaramay, gologramma olish bilan bog'liq qiyinchiliklar juda katta bo'lib qoldi va golografiyaning rivojlanishi shu qadar sekin davom etdiki, Gabor 1963 yilga kelib «deyarli unutdi». 1963 yilda E. Leyt va J. Upatnieks birinchi marta lazer gologrammalarini olishdi. Bir yil oldin, ular o'zlarining "ikki nurli sxemasini" taklif etdilar, bu esa dastlabki Gabor sxemasini yaxshilagan edi.
Jismlarning fazoviy tasvirini qayd qilishning va qayta tiklashning bu yangi usuli 1947- yilda ingliz fizigi D.Gabor (1900-1979) tomo-nidan kashf qilingan. Bu kashfiyoti uchun D.Gabor 1971- yilda Nobel mukofotiga sazovor bo’ldi. Golografiya ixtiro qilingan dastlabki yillarda unga yetarlicha e'tibor berilmadi. Buning aspsiy sababi qizigan manbalar chiqaradigan yorug’lik to’lqinlari yodamida keskin interferensiya manzarasi hosil qilish-ning imkoni bo’lmaganligidadir. Ammo yuqori darajadagi monoxromatik nurlar — lazer nurlari paydo bo’lganidan so’ng bu usulning amalda qo’llanishida keskin burilish ro’y berdi.