Fizika va astranomiya

4.Golografiyani amaliyotda qo’llanilishi.
Golografiyani qo’llanilishi mikroskopiyada imkoniyatlar yaratadi: katta maydon, yuqori ajratish va tasvirni katta chuqurligi, natijada uch o’lchamli tasvirni olish imkoniyati tug’iladi, bunda faqat kuzatish sistemasi o’zgartirilsa bo’ldi.
Golografik metodlarni qo’llashda tasvir olishga bo’g’liq bo’lmagan jarayonlarni qayd qilishda katta yutuqlarga erishildi. Bu golografik interferometriyadir. Golografiyadan yuqori darajali fotografiyada, radiolokatsiyada akustikada va boshqalar bilan kehg qo’llanilmoqda.
To'lqin fonini qayd etishning gologramma usuli fan va texnikaning turli sohalarida keng qo'llaniladi va kelajakda istiqbollariga ega. Biz ulardan faqat bir nechtasini sanab o'tamiz. Gologramma murakkab optik element sifatida ishlatilishi mumkin. Bunday optik element ko'plab fazilatlarga ega bo'lishi mumkin. Gologrammalar linzalarning (gologramma - zonali panjara) rolini o'ynashi, yorug'likni spektrga ajratishi (gologrammalar - diffraktsiya panjaralari), interferentsiya filtrlari (Lippmann qatlamlari) va boshqalar. Gologramma diffraktsiya panjaralari 1 mm ga 5000 tadan ko'proq tasmani o'z ichiga oladi. Golografiya usuli oddiy mikrofotografiya usullariga qaraganda fotoemulsionning kichik maydonida (ayniqsa qalin qatlamda) 100-400 marta ko'proq bosma matnni yozib olish imkonini beradi. Doimiy 32x32 mm fotosurat plitasida 1024 gologramma yozib olinishi mumkin, ularning har biri bir kvadrat millimetr maydonni egallaydi. Bitta gologramma - bu sahifaning sahifasi, bitta plastinka - bu butun katta kitob.
Ovozli radio to'lqinlari va yorug'lik to'lqinlari bilan birgalikda ishlatiladigan gologramma asboblari tovush yoki radio to'lqinlarining tarqalayotgan narsalarini (ovozli va radiovizual ko'rish) ko'rish imkonini beradi.
Golografik interferometriya usuli har qanday tashqi ta'sir ostida kuzatilayotgan obyektda sodir bo'lgan o'zgarishlarni (masalan, deformatsiyani) o'rganishga imkon beradi. Bunday kichik deformatsiyalarni ro'yxatga olish vaqtning turli vaqtlarida bo'lgan ikkita to'lqinning aralashishi hodisasiga asoslanadi. Qanday qilib bunday to'lqinlarga xalaqit berishi mumkin? Buning uchun har xil nuqtalarda o'rganilayotgan bir obyektdan olingan ikkita gologramma bir xil fotosurat plitalariga yozib qo'yiladi. Ikkita ro'yxatga olishlar orasidagi vaqt oralig'ida deformatsiya tufayli obyekt shaklidagi ozgina o'zgarishlar obyekt to'lqinining fazasini o'zgartiradi. Shuning uchun, agar ikkita ekspozitsiyalar orasidagi vaqt oralig'ida (fotografik plitalar ikkala ekspozitsiyalar orasida harakat qilmasligi muhim bo'lsa) ba'zi bir deformatsiyalar yuzaga kelsa, unda bu gologrammalar yoritilganda biz obyektning interferensiya yoriqlar bilan kesilgan tasvirini ko'ramiz, ularning shakli bilan biz deformatsiyaning xususiyatini baholaymiz. Ushbu usulning o'lchash aniqligi juda yuqori: bu sizga mikronning o'ndan bir qismidagi shtammlarni o'lchash imkonini beradi. Gologramma yordamida murakkab qismlarni qayta ishlash hajmi, shakli va sifatini nazorat qilish qobiliyati ushbu usulni ishlab chiqarishda eng qimmatli qiladi.
Golografik interferometriyaning ahamiyati shundan iboratki, u har qanday nisbiy o'lchovlar uchun mos yozuvlar standarti bilan taqsimlashga imkon beradi, masalan, sirt deformatsiyalangan, bir holatdan boshqasiga o'tkazilganda yoki siqilganida boshlang'ich va oxirgi holatlar bir-biriga nisbatan standart bo'lib xizmat qilishi mumkin.
Xulosa
Men o’z kurs ishimni tayyorlash jarayonida turli xil adabiyotlardan foydalandim va golografiya tushunchasi bilan yanada yaqindan tanishdim. Golografiya interferensiya hodisasiga asoslangan, boshqacha aytganda to’lqinning fazaviy munosabatlarini interferension manzaraning amplitudaviy strukturasiga aylantiradi. Golografiyada ko’p qo’shimcha tasvirlar paydo bo’lishi imkoniyati bor. Golografik eksperimentning barcha aytib o’tilganlardan tashqari yana ko’p nozik xususiyatlari bor. Xususan tayanch to’lqin va golografiyalanadigan to’lqin intensivliklari nisbati, asbobning vibratsiyasi, jelatin qatlamidagi fazaviy buzilishlar va boshqalar muhim ahamiyatga ega bo’lishi mumkin. Bundan tashqari, golografiya turli paytlarda mavjud bo’lgan to’lqinlar interferensiyasini kuzatish imkonini beradi. Gologramma fotoqatlamidagi qorayishlar taqsimotida yorug’likning keyingi difraksiyasi buyumning to’lqin maydonini tiklaydi va kuzatilayotgan buyum yo’q bo’lganida shu maydonni o’rganish imkonini beradi. Shunday qilib, amaliy nuqtayi nazardan golografiya juda katta ko’lamdagi ma’lumotni qayd qilish, yozib olish, saqlash va shaklini juda tez almashtirish qobiliyatiga ega. Golografiya asosidagi fizik prinsiplardan kelib chiqadigan bu jihatlar tufayli golografiya turli texnik va ilmiy masalalarni yechish uchun keng qo’llaniladigan bo’ldi.
Xulosa qilib shuni aytishim mumkinki, fan va texnikaning rivojlanishi golografiyaning rivojlanishiga katta imkoniyat yaratib berdi va insoniyat hayotini go’zallashtirishda davom etib kelmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Оптика_ Ландсберг_Г.С Москва – 1940
2. dots. N. Zokirov va boshqalar. “OPTIKADAN METODIK QO’LLANMA”
NAMANGAN 2018
3. O’lmasova M. H. “Optika, atom va yadro fizikasi” Cho’lpon nomidagi nashriyot – matbaa ijodiy uyi. Toshkent - 2010
4. https:// fayllar.org
5. https://hozir.net
6. https://vikipedia.ru