“Fizika” ta’lim yo’nalishi bo’yicha bakalavr darajasini olish uchun Xayrullayev Sardor Shayxiddin o’g’li Qattiq sorbentlarning klassifikasiy va ularning fizik-kimyoviy xossalarini o’rganish mavzusidagi

q_dif= (1.2.1)
bunda ; Q-ajralib chiqqan umumiy issiqlik miqdori [ж], m-adsorbent massasi [г]. Adsorbentga ma’lum miqdorda modda yutilgandan keyin yana bir mol yutilganda ajralib chiqqan issiqlik adsorbsiyaning differensial issiqligi deyiladi, ya’ni:
q_dif= (1.2.2)
adsorbsiya issiqligi ayni gazning kondensatsiya issiqligidan ancha katta bo’ladi. Adsorbsiya issiqligi bilan gaz bosimi orasida quyidagi bog’lanish bor:
lg= = ( - ) yoki

q= (1.2.3)

bu yerda P₁-temperatura T₁ gateng bo’lganida qaror topgan adsorbsion muvozanat holatidagi gaz bosimi;P₂-T₂ ga qaror topgan adsorbsion muvozanatdagi gaz bosimi ; q – adsorbsiya issiqligi; R-universal gaz konstantasii.

Adsorbsiya issiqligini nihoyatda sezgir adiabatik va izotermik kallorimetrlar yordamida aniqlash mumkin. Adsorbsiya vaqtida issiqlik juda kam miqdorda sust ajralib chiqadi. Shu sababli adsorbsiya issiqligini aniqlashda bir qator eksperimental qiyinchiliklarni yengishga to’g’ri keladi.

1.3. Qattiq jism sirtidagi adsorbsiya.
Qattiq jism ham xuddi suyuqlik kabi, sirt energiya va demak, sirt tarangligiga ega bo’ladi. Lekin hozirgacha qattiq jismning sirt tarangligini aniq o’lchash usuli ma’lum emas. Dag’al va bilvosita usullar bilan topilgan natijalarning ko’rsatishicha, masalan : BaSO₄ ning sirt tarangligi 1250 erg/sm² , PbF₁ ning 900 erg/sm² ga, CaF₂ niki 2500 erg/sm² ga teng.
Qattiq jism sirtida gazning adsorblanishini miqdor jihatdan harakterlash uchun yo gaz bosimining kamayishi, yoki adsorbent massasining ortishi o’lchanadi.
Adsorbentning sirt birligiga (1m² ga) yutilgan moddaning mol hisobidagi miqdori solishtirma adsorbsiya deyiladi. Solishtirma adsorbsiyani topish uchun
adsorbsion muvozanat vaqtida yutilgan modda miqdorini (mol hisobida) adsorbent sirtiga bo’lish kerak: