Fizika sohasiga oid innovatsion yangiliklar

2. Xona haroratida ishlaydigan o‘ta o‘tkazgich

• O‘ta o‘tkazgichlar juda nozik bo‘ladi. Kvant mexanikasining o‘ziga xos g‘alati qoidalariga ko‘ra, muayyan sharoitlarda elektronlar bir-biri bilan o‘ta yaqinlashib, juftlik hosil qilishi va hech qanday energiya yo‘qotmagan holda harakatlanishi mumkin. Bu esa elektr tokini hech qanday qarshiliksiz, cheksiz uzatish imkonini bildiradi.
• Afsuski, o‘ta o‘tkazgichlar ishlashi uchun fiziklar o‘ta past haroratlarni hosil qilishlariga to‘g‘ri kelar edi. 2020-yilda esa tadqiqotchilar xona haroratida ham o‘ta o‘tkazgich bo‘la oladigan (atigi 15 darajada ham!) modda kashf qilinganini ma’lum qildi. Buning uchun esa Yer yadrosidagi kabi bosim sharoiti kerak bo‘lar ekan.

1. Mana o‘sha COVID–19

• Yangi turdagi SARS-CoV-2 koronavirusi atigi ikki oy ichida butun dunyo bo‘yicha tarqalib ulgurdi va pandemiya darajasiga chiqib, insoniyatni shoshirib qo‘ydi. Lekin biz unga o‘zimizdagi eng kuchli qurollardan biri bilan – vaksinalarni qo‘llash orqali qarshilik qilyapmiz.
• Zamonaviy vaksinalar virusning o‘ziga xos nozik bir joyini – hujayraga kirish uchun qo‘llaydigan bog‘lovchi oqsilini mahv qilishga mo‘ljallangan. COVID–19’ga qarshi urushdagi eng birinchi qadamlardan biri ushbu oqsilning strukturasini (xaritasini) aniqlash edi. Tadqiqotchilar bu ishni fizikada kriogen elektron mikroskopiya deb nomlanadigan usulni qo‘llash orqali uddalashga muvaffaq bo‘ldi. Natijada virusning mazkur oqsilining aniq xaritasi olindi. Bu xaritadan foydalangan holda vaksina ishlab chiqaruvchilar uning o‘ziga xos nozik jihatlarini nishonga olishi mumkin bo‘ladi va bu orqali bizning immun sistemamiz uchun kurashda ustunlik beradi.