Fizika kursi


aylanma  harakatning  asosiy  tenglamasi  deb  yuritiladi.  U  quyidagicha



Download 2,6 Mb.
Pdf ko'rish
bet26/268
Sana11.01.2022
Hajmi2,6 Mb.
#348187
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   268
Bog'liq
fizika kursi

aylanma  harakatning  asosiy  tenglamasi  deb  yuritiladi.  U  quyidagicha 

ta’riflanadi:  Ixtiyoriy  qo‘zg‘almas  aylanish  o‘qiga  nisbatan  jism 

inersiya  momenti  bilan  burchak  tezlanishning  ko‘paytmasi  jismga 

ta’sir  etayotgan  kuchlarning  shu  o‘qqa  nisbatan  momentlarining 

algebraik yig‘indisiga teng. 

 

3.5- . Impuls momenti va uning saqlanish qonuni 

 

 

Aylanma harakat qonunlarini ilgarilanma harakat qonunlari bilan 



solishtirsak, ilgarilanma harakatdagi massa-m o‘rnida aylanma harakatda 

I - inersiya momenti, kuch o‘rnida, kuch momenti, kattaligi rol o‘ynaydi. 

 

m-massali  moddiy  nuqta  r  radiusli  aylana  bo‘ylab 

υ

  chiziqli 



tezlikka erishsa impuls momenti 

r

p

r

m

L

=

=



υ

  

 



(3.21) 

ga teng bo‘ladi. 

 

(3.21)  tenglamadagi  chiziqli  tezlikni 



υ

=

ω

r  ifoda  bilan 

almashtirsak: 



 

46

ω



ω

2

r



m

r

r

m

L

=



=

 

 



Bu  ifodadagi  I  =  mr

2

  harakatlanayotgan  moddiy  nuqtaning 

inersiya momenti ekanligini eslasak, moddiy nuqtaning impuls momenti 

uchun quyidagi ifodani hosil qilamiz: 

 

ω

I



L

=

 



yoki 

ω

r



r

I

L

=



 

(3.22) 


 

bu yerda L yo‘nalishi bilan 

ω

 ni yo‘nalishi mos keladi. 



 

Endi 


impuls 

momentining 

o‘zgarish 

tezligi 


nimaga 

bog‘liqligini  aniqlaylik.  Buning  uchun  inersiya  momentini  (I=const

o‘zgarmas deb (3.22) tenglamadan vaqt bo‘yicha hosila olamiz: 

ε

ω



r

r

r



I

dt

d

I

dt

L

d

=

=



 

 

 



(3.23) 

 

Bu tenglamani aylanma harakat dinamikasining asosiy tenglamasi (3.20) 



bilan taqqoslab, 

M

dt

L

d

r

r



=

 

 



 

(3.24) 


 

munosabatni  hosil  qilamiz.  Demak,  moddiy  nuqtaning  impuls 



momentining  o‘zgarish  tezligi  unga  ta’sir  qiluvchi  kuch  momentiga 

teng ekan. 

 

Agar kuch momenti (



M

r

=0) nolga teng bo‘lsa, 

0

=

dt



dL

 

 



 

 

 (3.25) 



hosil qilamiz. Bu ifoda 

 

 



const

L

=

 



yoki 

const

I

=

ω



 

 

(3.26) 



 

bo‘lgandagina  bajariladi.  Bu  (3.25)  ifoda  moddiy  nuqtalar  sistemasi 

uchun,  impuls  momentining  saqlanish  qonunini  xarakterlaydi:  moddiy 

nuqtalar  berk  sistemasi  impulsining  ixtiyoriy  nuqtaga  nisbatan 

momenti o‘zgarmaydi. 

Savollar 

1.

 



Qattiq  jismlarning  kuch  momenti  va  impuls  momenti  qanday 

qonuniyat asosida bog‘langan? 




 

47

2.



 

Qattiq  jismning  aylanish  o‘qiga  nisbatan  inersiya  momenti  va 

Shteyner  teoremalarini  tenglamalarini  yozib,  ta’riflarni  bayon 

qiling. 


3.

 

Ba’zi jismlarni inersiya momentlarini aniqlashda jismlarni shakli 



va o‘lchamlarining ta’siri qanday hisobga olinadi? 

4.

 



Agar jism qo‘zg‘aluvchan o‘qqa nisbatan aylanma harakat qilsa, 

uning kinetik energiyasi qanday ifodalanadi? 

5.

 

Impuls  momenti  va  uning  saqlanish  qonunlari  qanday  ifodalar 



bilan xarakterlanadi? 


Download 2,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   268




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish