Fizika” fanidan laboratoriya ishlarini bajarish bo‘yicha

1 usul
II usul
	d, m	f, m	F, m	F,m		d, m	D, m	F, m	F,m
1 2 3
o‘rta- cha

Ushbu ishdagi xatolikni 1- mavzu asosida topish mumkin. Bunda nisbiy xatolik δ=(∆F_o‘rt.:F_o‘rt.)∙100% ifoda orqali aniqlanishini anglash qiyin emas.

NAZORAT UCHUN SAVOLLAR
1. Yig‘uvchi va sochuvchi linzalar va ularning asosiy xarakteristikalarini ayting.
2. Yupqa linza formulasini yozing.
3. Linzaning optik kuchi va uni o‘lchov birligini ayting.
4. Linzalarda nurlar yo‘li va ular yordamida tasvirlar olishni tushintiring.
Bessel usulining mohiyatini tushintiring.

LINZA TASVIRIDA SFERIK BUZILISHLAR

Ishning maqsadi: Linzaning sferik abberatsiyasini o`rganish;
Sferik aberratsiya tufayli tasvirda yuzaga kelgan nuqsonlarni aniqlash.
Kerakli jihoz va jihozlar: Sferik abberatsiya uchun bir juft tayanch, 2 diopozitivdan iborat to`plam, lampa korpusi, lampa 6 V/30 Vt, asferik kondentsator, transformator 6 V/12 V, linza , gulsapsarsimon shaklli diofragma, yarim shaffof ekran, kichik optik kursi, shaklsimon stend asosi 20 sm, mulg`tqisqich
Nazariy qism
Linzalar (raqamli) kameralar, mikroskoplar, teleskoplar, shishalar, spektraskoplar, va optoelektron jihozlar kabi ko`pchilik qurilmalarda qo`llaniladigan optik elementlar hisoblanadi. Linza sistemalari tuzilishidagi bunday optik xatoliklar va akslantirish xatoliklari tuzatilishi kerak.
Agar nur yo`li optik o`qni kichik burchag ostida kesib o`tsa, va linzadan o`tayotgan nur uchun tushish burchagi va sinish burchagi ham unchalik katta bo`lmasa sferik linza nuqtani ideal nuqta sifatida tasvirlaydi. Gauss optikasi deb ataladigan bunday sharoit cheklangan xolatlardagina bajariladi, amaliyotda esa aberratsiyalar (tasvir nuqsonlari) muqarrardir.
Mazkur tajribada linzaning sferik aberratsiyasi o`rganiladi. Linza akslantirishidagi boshqa xatoliklar, ya’ni «xromatik aberrasiya», “akslantirish buzilishlari” (barrel va yostiqcha) va «linza akslantirishidagi tasvir maydonining qiyshayishi» bir biri bilan chambarchas bog`liq bo`lgan tajribalarda o`rganiladi.
Qo`shimcha ma’lumotlar: Qavariq linzalar ham botiq linzalar ham sferik abberasiyaga ega. Odatda, sferik abberasiyani tuzatish uchun adaptasiyalangan linzalar sistemasi qo`llaniladi.
Tajribani o‘tkazish tartibi
Chetki yorug`lik nurlarini blokirovka qilish uchun markazi tuynukli diafragmmani linzaning tekis tomoniga qotiring.
Linzani siljitish orqali to`rning ravshan tasvirini oling.
Linza fokusini yozib oling.



Paraktsial va abaktsial nurlarning kesishuvi. Faqat optik o’qqa yaqin nurlardagina linza fokusining nuqtasida kesishadi. Chetki nurlar optik o’qni linza bilan fokus nuqtasi oralig`ida kesishadi.


Kichik tuynukli diafragmmani xalqasimon diafragmma bilan almashtirib markaziy nurlarni kesing.
To nurning ravshan tasvirini kuzatish mumkin bo`lguncha linzani siljiting.