Фитопрепаратлар кимёси ва технологияси фанидан

Sano ekstraktining olinish texnologiyasi 
Xom ashyoni tayyorlash. 
Kuritilgan sano barglarini tegirmonda 3-5 mmgacha 
maydalanadi. Isitgichli, soxta tubli, aralashtirgichli, kaytar sovutgichli, zanglamaydigan 
ekstraktorga maydalangan Sano barglari solinadi va 1:6 nisbatda kaynab turgan dixloretan 
bilan 1 soat ekstraksiya kilinadi. Ekstraktor bug yordamida isitiladi. Ekstraksiya vakti 
o‗tishi bilan kaynok dixloretanli ekstraktni azot yordamida druk-filtr orkali o‗tkazilib, 
kaytar sovutgichli yiggichga yigiladi. SHu ketma-ketlikda yana 2 marta ekstraksiya 
jarayoni olib boriladi. Tozalangan dixloretan yangi xom ashyoni ekstraksiyasi uchun 
ishlatiladi. Bu jarayon tugagandan keyin ekstraktor tashkarisidan kaynok suv yuboriladi, 
vakuum, aralashtirgich yokiladi va dixloretanni o‗simlik xom ashyosidan xaydaladi. 
Dixloretan xaydalgandan keyin ekstraktor sovutiladi (ekstraktor tashkarisidan sovuk suv 
berilib turiladi). Xom ashyo olinib, texnologik jarayonning keyingi boskichiga yuboriladi. 
O‘simlik xom ashyosidan antratsen unumlarining ekstraksiyasi.

For ekstraksiyadan keyin shamollatilgan Sano barglarini kaytar sovutgichli, oynali 
reaktorga solinadi va 70% li etil spirti bilan 1:6 nisbatda 1 soat davomida, kuchsiz 
kaynagan xolda ekstraksiya kilinadi. Keyin ekstraktni xona temperaturasigacha sovitilib 
yiggichga solinadi. 2-3 marta ekstraksiya kilish uchun 70% li spirtdan birinchi 
ekstraksiyada kancha ajratma olingan bo‗lsa shuncha solinadi. SHunday sharoitda 
xammasi bo‗lib 3 marta ekstraksiya olib boriladi. Ajratilgan chikindi rektifikatsion 
kolonkaga o‗tkazilib, bu erda chikindidan spirt xaydaladi. Spirt xaydalgandan keyingi 
chikindi kolonkadan olinib, chikitga yuboriladi. Spirtli ekstraktlar yigilib, texnologik 
jarayonning keyingi boskichiga yuboriladi. 
Oxirgi maxsulotni olinishi.

Yigilgan spirtli ekstraktlar vakuum-sirkulyasion buglatgich apparatida buglatiladi, 
umumiy xajmning 1/10 kismi kolguncha. Xaydalgan etil spirti keyingi jarayonlarda 
ishlatiladi. Kub koldik to‗k jigar rangli kuyuk massa bo‗lib, uni uzok vakt saklash mumkin 
emas. Tarkibida antratsen unumlari 1% dan kam bo‗lmaydigan va kuruk xolga kelguncha 
sut kandi ko‗shiladi, yaxshilab aralashtiriladi va vakuum valli kuritgich apparatida 120-
130
0
S da kuritiladi. Kuritgichga beriladigan ekstraktni sut kandi cho‗kmaga tushmasligi 
uchun aralashtirib turish kerak. Kuritilgan ekstrakt tegirmonda maydalanadi. Namligi 2% 
va antratsen unumlari 1,9% bo‗lgan maydalangan kukun olinadi. CHikish unumi 50,43% 
ni tashkil kiladi. 
Sano preparati surgi dori sifatida ishlatiladi. Sano oson va ogriksiz ta‘sir kiladi. Dori 
shakli - tabletka 0,32 gr.
Sano bargida antratsen xosilalari - 3,7% gacha, mevasida - 4,6% gacha bo‗ladi. 
Ishlatilishi.
Dorivor preparatlari (damlamasi, kuruk ekstrakti, tabletka xolida, 
senadeksin murakkab kizilmiya kukuni va kompleks preparatlar tarkibiga kiradi) surgi 
sifatida ko‗llaniladi. Sano bargi surgi sifatida va bavosil kasalligida ishlatiladigan choylar-
yigmalar, kafiol va antrasenin preparatlar tarkibiga xam kiradi.

---

TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR:
 
1. Antratsen unumlariga xarakteristika bering. 
2. 
O‗simlik maxsuloti tarkibidagi antratsen unumlarini qaysi reaksiyalar 
bilan aniklash mumkin? 
3