Fiskal siyasat ma`seleleri

2020 -2021 jıllarǵa mólsherlengen Mámleket byudjeti dáramatlarınıń quramı (1-súwret).²⁶
Tuwrıdan-tuwrı salıq tushumlari tolıq hám salıstırmalı tárepten ósiw tendentsiyasına iye ekenligi unamlı bolıp tabıladı. Mısalı, 2020 jılda tuwrıdan-tuwrı salıq tushumlari 43810, 8 mlrd. swmni yamasa barlıq salıq tushumlarining 42 payızın quradı, 2021 jılda bolsa olar boyınsha tushumlar 58533, 6 mlrd. swmni quradı, bul salıq tushumlarining 46 payızın quraydı. Tuwrınan - tuwrı salıqlardıń bunday unamlı nátiyjeleri pandemiya hám ekonomikanıń ósiwi, jańa kárxanalardı kirgiziw, salıq tólewshiler sanın kóbeytiw hám mıynet haqın asırıw, sonıń menen birge, uzaq múddetli turmıstı qamsızlandırıwlaw boyınsha jeńilliklerdi bıykarlaw nátiyjesinde ekonomikanı basqıshpa-basqısh qayta tiklew nátiyjesi bolıp tabıladı.
Joqarıda aytıp ótilgeni sıyaqlı, tikkeley bolmaǵan salıqlar, sonday-aq, bir neshe jıl dawamında mámleket byudjetiniń dáramat bólegin qáliplestiriwde QQS hám aktsiz salıǵı boyınsha dáramatlar ústinlik qılıp atır, basqıshpa-basqısh tómenlew tendentsiyasına iye. Sonday etip, 2020 -2021 jıllarda olar byudjetke barlıq tushumlarning 30 payızın quradı.
Resurs salıqlar hám buyım-múlk salıǵı toparı boyınsha tushumlar 2020 -2021 jıllarda 21% hám 17% ni tashkil etip, bul gruppa boyınsha dáramatlardıń úlesin kemeytiw er salıǵı stavkalarınıń jıllıq indeksatsiyasi hám ob'ektlerdiń ayırım túrleri boyınsha buyım-múlk salıǵı hám jer salıǵı boyınsha túsken stavkalardıń qollanılıwı menen baylanıslı.

2020 -2021 jıllar ushın Mámleket byudjetine salıq tushumlari dinamikası (2-súwret).
Ulıwma alǵanda, byudjet dáramatları úlken salıq tólewshiler bolǵan kárxanalarda ekonomikalıq jaǵdayǵa baylanıslı boladı.
Ámelge asırılǵan reformalarǵa qaramastan, ámeldegi salıq sisteması metodologiya hám ámeliy tárepler dárejesinde jáne de jaqsılaw ushın arnawlı bir rezervlerge iye.
Sonday etip, resurs salıqlarınan byudjetke túsetuǵın aqshalar ele da kem dárejede qalıp atır, bul bolsa olardıń xoshametlentiretuǵın funktsiyasın resursların tejewge tosqınlıq etedi. Bul, tiykarınan, salıq salıw salasındaǵı reformalardıń rawajlanıwlashtirilishi menen baylanıslı.
Salıq tólewshilerge QQSni qaytarıw salasında máseleler bar. Salıq tólewchilarning geyparaları óz xızmetlerin bir kúnlik firmalardıń xızmetlerinen paydalanıp ámelge asıradılar, olar tek naq pul menen shuǵıllanadılar. Mısalı, Ózbekstan Respublikası Mámleket salıq komitetiniń xabarına kóre, " qáwip-analiz" programması járdeminde QQSni tólew jaǵdayın analiz qılıw nátiyjeleri boyınsha 396 aldınan anıqlanǵan dizim "shubhalı" kárxanalar 129 qosımsha apparatlar menen toldırildi. Olardan: bul kompaniyalar menen jumıs júrgizgen 288 kompaniya 21, 9 mlrd. sumlıq QQS summasın esaplab shıqtı hám dúzetilgan summalar qayta tiklenedi. QQSni aqılǵa say qaytarıwdı támiyinlew ushın barlıq qollanılatuǵın proceduralar boyınsha anıq qaǵıydalardı óz ishine alǵan ilimiy tiykarlanǵan metodologiyani islep shıǵıw kerek.
Kompleks salıq siyasatın ámelge asırıwshı hár qanday mámlekette ratsional tábiyaattı basqarıwdı salıq menen tártipke salıw máselesi aktual bolıp tabıladı. Biraq, Ózbekstannıń ámeldegi salıq sistemasında ekologiyalıq salıqlardıń ornı áhmiyetsiz. Mámlekette átirap-ortalıqtıń pataslanıwın aldın alıw yamasa tábiyaatqa etkazilgan záleldi oraw ushın finanslıq qurallar joq. Nátiyjede, salıq sistemasın jetilistiriw ushın keleshekte itibarǵa alıw kerek bolǵan taǵı bir zárúrli másele bar- bul salıqqa tartıwdıń ekologiyalıq baǵdarın bekkemlew bolıp tabıladı
Keleshekte salıq sistemasın rawajlandırıwdıń zárúrli baǵdarları: kárxanalar ǵárejetleri hám islep shıǵarılǵan ónim bahosiga salıq basımın kemeytiw, buyım-múlk salıǵı boyınsha finanslıq mexanizmdiń qayta bólistiriw funktsiyasın kúsheytiw, investitsiya iskerligin xoshametlew, salıq tólewshilerge salıq qarjları yamasa xızmetlerdi qaytarıw (qaytarıw) muǵdarın keńeytiw (rásmiy bolmaǵan iskerlikti kemeytiw ushın).
Zamanagóy salıq sisteması milliy ekonomikanıń básekige shıdamlılıǵın asırıwdı xoshametlewi, ekonomikanıń Real sektorında jumıs menen bánt bolǵan xızmetkerler dáramatlarınıń jedel ósiwi ushın sharayat jaratılıwması, resursların tejew, ekologiyalıq turaqlılıqtı támiyinlewi, xalıqtıń saw turmıs tárizin xoshametlewi kerek.