Финляндиянинг 100 та ижтимоий инновацияси

Ханну Лунтиала, 
Аҳолини рўйхатга олиш Маркази директори
 
7. 
КОАЛИЦИОН ҲУКУМАТЛАР 
XX асрнинг бошида Буюк Финляндия князлигидаги тўрт 
табақали сейм ўрнига парламент шаклланган пайтда ягона ва 
умумий 
сайловлар 
учун янги 
қоидалар 
шакллантирилди. 
Финляндияда аёлларнинг сайловда қатнашиши тўғрисидаги қарор 
биринчилар қаторида қабул қилинган бўлсада, сайлов қонунчилиги 
асоси сифатида биз бошқа мамлакатлар моделларидан фойдаландик.
Ўша даврда мамлакатнинг сиёсий элитасидан бўлган Каарло 
Юхо Столберг ва Роберт Хермансонга Петербургда ўтказган 
вақтлари қандай таъсир қилганлигини таҳлил қилиш қизиқ бўлар 
эди. Эҳтимол, улар англо-саксон сиёсий тизимидан кўра кўпроқ 
континентал герман-француз фалсафасига ёндош эди. Маълум 
бўлишича, таълим олиш давомидаги ўрганилган тил якуний қарорга 
ўз таъсирини ўтказган.
Овоз бериш усулини танлаш ҳал қилувчи омил бўлди. У 
ҳанузгача ҳам қўлланилиб келинмоқда ва кўп партияликнинг пайдо 
бўлишига ўз таъсирини кўрсатди. Сайлов ҳудудида бир номзод ўз 
номзодлигини қўядиган инглиз кўпчилик модели умуман бошқа 
турдаги партиявий конфигурацияларга олиб келар эди. 
Фин партиявий тизими бу йиллар давомида ривожланаётган ва 
ўзгараётган эди. Бироқ унинг тамал тузилиши ва таъсири етарлича 
муқобил қолаётган эди. Уларнинг ўзига хос хусусиятларидан бири 
шуки, Финляндиянинг мустақиллиги давомида ҳеч қайси бир партия 

---

35 
бирон маротаба ҳам парламентдаги ўринларнинг кўпчилигига эга 
бўлолмади.
Парламентаризм тамойиллари конституцияда кўрсатилган ва 
унга биноан мамлакат ҳукумати парламент кўпчилигининг 
ишончидан фойдаланиши керак. Шундай қилиб, ҳукумат аъзолари 
бошқа партиялар билан доимо ҳамкорлик қилишлари керак. 
Камчилик 
ҳукуматлари 
ҳам 
иттифоқдошларга 
муҳтождир.
Малакали кўпчилик тўғрисидаги қоидалар ҳам ўз аҳамиятини 
намоён қилди. 
Илгариги даврларда ҳукумат алмашинуви тез-тез учрайдиган 
ҳолат эди. Етмишинчи йилларнинг ўзидаёқ санаб кўрилганда, 
Финляндия мустақиллиги давомида алмашган ҳукуматларнинг 
фаолият муддати ўртача бир йилга тенг бўлган. Аммо, охирги 25 йил 
ичида тўлиқ муддат давомида фаолият юритган кўпчилик 
ҳукуматлари ташкил бўлишган Ушбу коалицияларнинг баъзиларида, 
мантиғи ҳар доим ҳам аниқ бўлмаган ғоялар кузатилди. 
Ҳукумат фаолияти учун жавобгарликнинг, ҳар ҳолда ўз 
дастурлари бўйича бир-бирларидан узоқ бўлган партиялар 
зиммасида эканлиги муҳим омил эди. Финляндияда Европанинг 
бошқа 
мамлакатларидаги 
каби 
популист 
партияларни 
бегоналаштириш кузатилмади. Финляндияда охирги ўн йилликлар 
давомида экстремистик ҳаракатларнинг бўлмаганлигини тан олиш 
керак.
1987 йилнинг баҳорида президент Мауно Койвисто томонидан 
социал-демократ ва центристлардан ташкил топган ва кўк-қизил деб 
аталган ҳукумат ташкил қилинди. Ушбу партиянинг ютуқ ва 
хатоларининг таҳлили алоҳида мавзудир, лекин у янада демократик 
ва парламентга очиқроқ ҳукумат сиёсатига йўл очиб берганлигини 
ҳам ёдда сақлаш лозим. Ушбу ҳукуматнинг вазифаси, партиялар 
ҳамкорлиги ўтмишдан келиб чиққан ҳолда эмас, балки келажакка 
йўналган бўлиши мумкинлигини кўрсатишдан иборат эди.
Деярли 90 йил аввал бизнинг мамлакатимиз, халқнинг 
хотирасида қайғули хотиралари ҳамон сақланиб келаётган 
гражданлар урушини ўз бошидан кечирди. Бунга қарамасдан, 
миллий 
муаммоларни 
ечишга 
бўлган 
ҳаракат 
ғоявий 
келишмовчиликларни енгиб чиқди. Бу эса Финляндиянинг барқарор 
ривожланиши учун мустаҳкам асос бўлиб хизмат қилди. Шундай 

---

36 
қилиб, коалицион ҳукуматлар финлар учун сиёсий анъана ва жамоа 
фаолиятининг марказидир.