Filosofiya uzb

Moniy  ta`limoti  yurtimizda  buddaviylikdan  keyin  keng  tarqalgan  edi.  U  zardo`shtiylik  va 
xristianlikning sintezlashuvi natijasida vujudga kelgan. Moniy fors va arab tillarida bir necha risolalar 
ezgan.  Lekin  ular  bizgacha  etib  kelmagan.  Moniy  hatto  «Moniylik  ezuvi»  nomli  alifbo  xam  tuzgan. 
Uning  ta`limoticha,  haetda  dastavval  nur  dunesi  -  yaxshilik  va  zulmat  dunesi  -  evuzlik  bo`lgan.  Ular 
o`rtasida abadiy kurash boradi, inson ikki unsurdan (ruh - nur farzandi, jism - zulmat mahsuli) iborat. 
Moniylik  xalq  ommasi  manfaatlarini  himoya  qiluvchi  ta`limot  bo`lgani  sababli  hukmron  mafkura 
qarshiligida duch kelgan. 
Moniylik ta`limoti asosida Mazdak ta`limoti yuzaga kelgan. U eramizning V-VI asrlarida keng 
tarqalgan edi. Uning asoschisi Mazdak (ru0-two yillar)  bo`lgan. Mazdak va uning maslakdoshlari o`z 
qarashlarida  halq  ommasiga  suyangan.  Xalqning  ozodlik,  erkinlik,  xurlik  yo`lida  olib  borgan 
xarakatlariga  rahnamolik  qilgani  uchun  tez  fursatda  ularning  maslakdoshlari,  izdoshlari  ko`payib 
ketgan.  Mazdakiylar  harakati,  eramizning  VI  asrida  bostirilganiga  qaramay,  turli  mamlakatlarda 
muayyan  darajada  davom  etgan.  .rta  Osieda  Muqanna,  Ozarboyjonda  Bobak  boshliq  dehqonlar  va 
shahar kambag`allarining zulmga qarshi kurashlari bunga misol bo`ladi.  
Markaziy Osieda vujudga kelgan qadimgi falsafiy ta`limotlar, ular ilgari surgan g`oyalar bugungi 
kunda  ham  muhim  ahamiyatiga  ega.  Sanab  o`tilgan  qadimgi  diniy-falsafiy  ta`limotlar,  ya`ni 
zardo`shtiylik,  uning  bosh  kitobi  -  «Avesto»,  Moniy  ta`limoti,  «Moniy  ezuvi»,  mazdakiylik  harakati 
jamiyatda adolat, erkinlik, teng huquqlilik tamoyillarini qaror toptirishga da`vat etgan.