Favqulodda vaziyatlarni bartaraf qilish hamda tizimni takomillashtirish

 
5-синф
 —
оксидловчи моддалар ва органик пероксидлар: 
5-синф икки тоифага бўлинади: 
5.1.-тоифа — оксидловчи моддалар; 
5.2.-тоифа — органик пероксидлар. 
Оксидловчи моддалар — ўзи албатта алангаланувчи бўлмаса ҳам, 
асосан кислород ажратиш йўли орқали бошқа моддаларнинг алангаланишини 
келтириб чиқариши ёки шунга кўмаклашиши мумкин бўлган моддалар. 
Органик пероксидлар — органик моддалар бўлиб, улар икки валентли 
структурага эга. Улар бир ёки ҳар иккала водород атомининг ўрнини органик 
радикаллар эгаллаган водород пероксидининг ҳосилалари деб ҳисобланиши 
мумкин. Органик пероксидлар термик жиҳатдан беқарор моддалар бўлиб, 
экзотермик, ўз-ўзидан тезлашувчи реакция давомида парчаланиши мумкин. 
Бундан ташқари, улар портлаш билан парчаланиш, тез ёниш, зарба ёки 
ишқаланишга сезгирлик хусусиятига, бошқа моддалар билан хавфли 
реакцияга киришиш ва кўзни зарарлантириш қобилиятларига эга. 
6-синф
— заҳарловчи ва инфекцион моддалар: 
6-синф икки тоифага бўлинади: 
6.1.-тоифа — заҳарловчи моддалар бўлиб, ичга ютганда, нафас орқали 
ёки тери қатлами билан контактда бўлганда ўлим, оғир жароҳатланиш каби 
оқибатларни келтириб чиқариши ёки инсон саломатлигига зиён етказиши 
мумкин бўлган моддалар; 
6.2.-тоифа — таркибида патоген микроорганизмларни тутувчи 
инфекцион моддалар. 
Патоген микроорганизмлар — микроорганизмлар ёки прионлар 
сингари, бошқа инфекцион агентлар бўлиб, одамлар ва ҳайвонларнинг 
касаллигини чақирувчи моддалар. 
7-синф
— радиоактив материаллар: 
Радиоактив материал — активлик концентрацияси, шунингдек 
юкнинг тўла активлиги йўл қўйилган кўрсаткичлардан юқорироқ бўлган 
радионуклидларни ўз ичига олувчи материалдир. 
8-синф
— коррозион моддалар:
Коррозион моддалар — кимёвий таъсир ўтказиш орқали улар билан 
контактда бўлган тирик тўқималарни жиддий зарарлаши ёки тўкилган 
тақдирда, бошқа юклар ва транспорт воситаларига зиён келтириши ва ҳатто 
уларни вайрон қилиши мумкин бўлган моддалардир. 
9-синф
— бошқа хавфли моддалар ва буюмлар: 
9-синфга қуйидагилар киради: 

---

219 
а) атроф муҳит учун хавфли бўлган моддалар, сув муҳитини 
ифлослантирувчи суюқ ёки қаттиқ моддалар, шунингдек бундай 
моддаларнинг эритма ёки қоришмалари (жумладан препаратлар ва 
чиқиндилар ҳам); 
б) юқори ҳароратдаги моддалар, яъни ташиш учун суюқ ҳолатда
100
о
С дан кам бўлмаган ёки қаттиқ ҳолатда 240
о
С дан кам бўлмаган 
ҳароратда тақдим этилаётган моддалар; 
в) ўзлари инфекцион моддалар ҳисобланмаган, аммо ҳайвонлар, 
ўсимликлар ёки микробиологик моддаларни одатда табиий усулда 
кўпайишнинг натижаси бўлмаган ўзгаришларга дучор қилиши мумкин 
бўлган генетик ўзгартирилган организмлар ва микроорганизмлар; 
г) ҳавода ташиш учун жойланганда магнит майдонининг кучланиши 
тайёр юк ўрни сатҳининг исталган нуқтасидан ўлчанган 2.1 м. масофада 
0,159 А/м ва ундан кўпроқни ташкил этувчи магнитланган материал; 
д) ҲКга тўкилган тақдирда учиш экипажи аъзоларини, уларга ўз 
вазифаларини тўғри бажариш имконини бермайдиган даражада кучли 
безовта ёки бетоб қиладиган наркотик, заҳарли ёхуд бошқа хусусиятларга эга 
бўлган қаттиқ ёки суюқ модда.
Агар бир неча хилдаги хавфсизликлар билан таърифланадиган хавфли 
юклар мазкур синфларда аниқ кўрсатилмаган бўлса, уларнинг қайси синфга 
мансублигини аниқланади. 
Бирор-бир синф ёхуд тоифага хос бўлган хавф туғдирувчи хавфли 
юклар, шу синф ёхуд тоифага мансуб деб топилади ва бунда агар лозим 
бўлса, хавфлилик даражаси ва жойлаш гуруҳи аниқланади. 
1—9-синфларга мансуб деб топилган, қўшимча хавф белгилари билан 
таъминланмаган моддалар, атроф муҳит учун хавфли деб ҳисобланади. 
Чиқиндилар тегишли синф учун қўйиладиган талабларга риоя қилинган 
ҳолда, уларнинг хавфлилик турлари ва мезонлари инобатга олиниб 
ташилади.