Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

FOYDALI ISH 
BAJARUVCHI  
A`ZOLAR 
RAIS A`ZOLAR 
MUTLOQ ISH 
BAJARUVCHI  
A`ZOLAR 
O`pka 
Yurak 
  Arteriya qon tomirlar 
Jigar va boshqa  
oziqlantirish va 
 ruhni saqlash 
 a`zolari 
Bosh miya 
Nerv tolalari 
Me`da ingichka 
 ichaklar masoriqo  
Jigar 
Jigardan chiquvchi  
vena qon tomirlari 
XIZMAT QILUVCHI 
A’ZOLAR 
FOYDALI ISH 
BAJARUVCHILAR. 
Tayyorlash ishlarini 
bajaruvchi 
 (foydali ish) 
MULOQOT ISHI 
BAJARUVCHILARI 
o’tkazish xizmatini 
bajarish. 
(muloqot ishi) 

---

53 
 
qon tomirlari 
Yurak, bosh miya, 
 jigar, buyraklar 
Moyaklar 
Nasl o`tuvchi  
tomirlar va  
erlik olati 
 
Birinchi  rais  a`zo  yurak  hayotiy  quvvat  manbaidir.  Yurakka  o`pka  xizmat 
qiluvchi  a`zo bo`lib, qonni  kislorodga  to`yintirib beradi  va  qondagi  xiltlarning  latif 
va  bug’  qismidan  yurakda  ruh  hosil  bo`ladi.  Yurak  hosil  bo`lgan  ruhni  arteriya 
tomirlari  orqali  butun  tanaga  tarqatadi,  ya`ni  arteriya  tomirlari  rais  a`zo  yurakdan 
keyingi o`tkazish xizmatini o`tab, mutloq ish bajaradi.   
    Ikkinchi Rais a`zo bosh miya nafsoniy, his-harakat quvvatlarni ishga solishi 
uchun  oziq-ovqatni  jigardan  va  boshqa  oziqlantiruvchi  a`zolardan;  me`da,  ichak  va 
taloqdan,  ruhni  esa  yurakdan  oladi.  Demak,  bosh  miyaning  tayyorlov  ya`ni  foydali 
ish  bajaruvchi  xizmat  qiluvchi  a`zolari  jigar,  me`da,  taloq  va  yurak  bo`lib 
hisoblanadi.  Sifatli  ruh  va  ozuqa  moddasini  olgan  bosh  miya  nafsoniy  quvvatning 
sifatli  his-harakatini  bajaradi.  Bu  vazifani  o`tkazish  a`zosi  nerv  tolalari  orqali 
bajaradi. Uning mutloq ish bajaruvchi a`zosi nerv tolalari bo`lib hisoblanadi.  
   Uchinchi Rais a`zo jigar shaxsni sog’lom saqlash uchun ozuqa moddasi unga 
tayyorlovchi  a`zolar    oshqozon  va  ichaklardan  masoriqo  tomirlari  orqali  oladi, 
demak,  jigarning  foydali  ish  bajaruvchi  a`zolari  oshqozon  va  ingichka  ichaklar 
bo`lib  hisoblanadi. Olgan ozuqa moddasi xilusni jigardagi oziqlantiruvchi quvvatlar 
orqali  hazmi  tugal  bajariladi  va  xilusdan  xiltlar  hosil  bo`lib,  vena  tomirlari  orqali 
o`tkazilib  butun  tana  a`zolari  bo`ylab  tarqaladi  va  tana  oziqlanadi.  Demak,  jigarni 
o`tkazuvchi  ya`ni  foydali  ish  bajaruvchi  a`zosi  jigardan  chiquvchi  vena  qon 
tomirlaridir.  

---

54 
 
   To`rtinchi  Rais  a`zo  moyaklar.  Moyaklarni  rais  a`zo  turkumiga  kiritishdan 
maqsad    turni  saqlashdan  iborat  bo`lib,  moyaklar  inson  naslini  doimiyligini 
ta`minlovchi a`zodir. Shuning uchun uni rais a`zolar turkumiga qo`shamiz.  
      Moyaklarda  maniyni  hosil  bo`lishi  jigardagi  hosil  bo`lgan  ozuqani  sifatiga, 
yurakda  shakllangan  hayotiy  ruhni  sifati  va  miqdori,  bosh  miyadagi  shakllangan 
nafsoniy ruh va quvvatlarning sifatlariga bog’liq bo`lib, bu uchala rais a`zo va ikkala 
buyrak  tayyorlash  ishini  bajaradi.  Ya`ni  bu  to`rttala  a`zo  moyaklarda  maniy  hosil 
bo`lishida  moddiy  manbalar  vazifasini  o`tovchi  foydali  ish  bajaruvchi,  xizmat 
qiluvchi a`zo bo`ladi.  
    Moyaklarda  hosil  bo`lgan  maniyni  o`tkazuvchi,  ya`ni  foydali  ish  bajaruvchi 
a`zosi,  moyaklardan  zakarga  keluvchi  yo`llar  va  zakardagi  siydik  o`tuvchi  kanal 
hisoblanadi.  Chunki  jinsiy  aloqa  qilganda  maniyni,  ayollar  jinsiy  a`zosi  orqali 
bachadon og’ziga yetkazuvchi a`zo, yuqorida zikr qilingan a`zolar hisoblanadi.