Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Tilning tirishuvi 
Goho  til  uning mushaklarini  eniga  qarab    tortadigan  yopishqoq rutubatdan,  
goho  burishtiruvchi  savdodan  tirishadi.  Goho  o’tkir  kasalliklar      til      mushaklarini   
quritib,          qovjiratib      tirishtiradi.  Tilning  tirishuvi  ba`zan  so`zlashga  ham  zarar 
etkazadi. 
Davolash.  Til  tirishuvini  davolash  qoidalari  umumiy  tirishuvini  davolash 
qoidalaridan  uzoq  emas.  Xosroq  davolash  yo`siniga  kelsak,  u  quyida  belgilangan 
narsalar  bilan  bo`ladi:  bo`yin  tagiga  bobuna,  qashqar  beda,  ho`l  beda  samsaq  va 
ukrop kabilar bilan kompress qilinadi, ularni yakka-yakka va bir-biriga qo`shib ham 
ishlatiladi.  Shuningdek  ularning  yog’larini  iliq  qilib  og’izni  to`lg’izib  tomoq 
chayiladi  va  bir  muddat  og’izda  tutib  turiladi.  Issiqlik  yog’lardan,  tarqatuvchi 
shirinliklardan,  sariq  yo`ng’ichqa  urug’i  va  shunga  o`xshash  narsalardan 
tayyorlangan  xabi-sani  iste`mol  qilish  kerak.  Til  tirishuvi  isitmalarda  bo`lsa, 
ishlatiladigan yog’lar binafsha yog’i, qovoq yog’i va tol yog’i kabi yog’lar bo`lishi 
lozim, ular ilitib ishlatiladi. Mazkur joylarga iliq suv va ilitilgan ho`llovchi shiralarni 
ham quyib turish kerak. 
                                         Tilning kattalashuvi 
           Goho  til  qonning  ko`pligidan,  goho  bo`shashtirib  shishiruvchi  shilliqli 
ho`llikning ko`pligidan kattalashadi. Goho til juda kattalashib ketadi, hatto og’izdan 
chiqib turadi va og’izga sig’maydi. Tilning bunday kattalashuvini shishlar bobidan 
ajratib bayon qildik, chunki uning o`ziga xos ayirmasi bor.          
  Davolash.  Qondan  va  issiq  moddadan  bo`lganini  rovoch  va  tsitron  suvi  kabi 
parchalovchi  nordon  va  burishtiradigan  narsalar  bilan  ishqalab  turish  orqali, 
namliklardan  bo`lganini  esa  bo`shatishlardan  keyin  qurt  va  sirka  qo`shilgan 
navshadil  va  tuz  bilan  ishqalab davolanadi. Yoki  zanjabil, murch, uzunchoq  murch 

---

211 
 
va  andaron  tuzini  olib  yaxshilab  yanchib  tilga  ishqalanadi.  Shunda  til  o`z  hajmiga 
qaytadi  va  og’izdan  chiqib  qolgan  qismi  qaytib  kiradi.  Bolalarda  til  bo`shashuvi 
paydo  bo`lsa,  parhez  qildirish,  chumchuq  va  kaptar  bolalarining  go`shti  bilan 
ovqatlantirish  kifoya  qilarlik  zarur  narsalardan  hisoblanadi.  Bir  kishining  tiliga 
tutashgan po`st yonidagi asabga tig’ urib, qortiq qo`yilgan edi, uning tili bo`shashib 
shalpirab qoldi.