Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Tishlarning o’sib chiqishini osonlashtirish 
Goho bolalarda tish chiqishi qiyinlashib bundan ular alam tortadilar. Ba'zan tish 
chiqishdan ich ketishi paydo bo’ladi. Qoringa surtiladigan dorilar bilan ichni 
mo’'tadil qilish va ichni boylaydigan shiralarni ichirish kerak. Turli yog’larni, 
miya mag’zlarini, ayniqsa quyonni qaynatib, keyin olingan miyasini, xina, 
sariyog’ va sapsar yog’ini ishqalab surish tish chiqishini osonlashtiradigan 
narsalardan sanaladi. Itning suti o’z xususiyati bilan bunga katta foyda qiladi, 
deydilar. Tish chiqishida og’riq zo’raysa, ituzumning shirasini qizdirilgan gul 
yog’i bilan qo’shib milkka surtiladi. Biron daraja bo’lsa ham qattiqlikka ega 
bo’lgan narsani chaynashga qo’ymaslik kerak, balki doya tish chiqish og’rig’i 

---

235 
boshlanayotgan paytda barmog’ini bolaning og’ziga kirgizib, milkini qattiq 
ishqashi kerak, shunda milkdan rutubat oqib ketadi. Keyin eslatib o’tilgan dorilar 
surtiladi. Tishlar bir oz ko’ringach yungni iliq yoqqa botirib boshga, bo’yinga va 
ikkala jag’ga qo’yib bog’lash kerak. Yana qulog’iga ham yog’ tomiziladi. 
Tishlarni sug’urib olish tadbiri 
Goho og’riq tish hech bir davoni qabul qilmaydigan bo’lib qoladi yoki unga 
azob berib turgan ofat to’xtasa, u yana tezda qaytib kela beradi. Keyin og’riq 
tishning qo’shniligi boshqa tishlar uchun zararli bo’lib, o’zidagi kasallikni ularga 
o’tkazadi, oxir tuzatish yo’li qolmaydi. Shunda uning iloji sug’urib tashlashdir. 
Tishni goho, uning ildizini o’rab turgan etni ajratgandan keyin, ombur bilan 
olinadi. Tishni sug’urishdan ilgari kasallik uning o’zidami ekanligini qarash 
kerak. O’zida bo’lmasa, sug’urish kerak emas, uni sug’urilmasin. U paytda sabab 
tish milkida yo tish tagidagi asabda bo’ladi. Bunda sug’urib tashlash og’riqni 
yengillatsa ham uni yo’q qilib yubormaydi, balki og’riq yana qaytadi. Og’riq 
yengillashining sababi o’sha ondayoq moddaning tarqalishi va dorining og’riq 
joyga yetib borishidir. 
Qimirlamaydigan tishni sug’urishda ko’p vaqt xavf-xatar bor: ko’pincha jag’ni 
ochib qo’yadi, uning moddasini buzadi va qattiq. Og’riq qo’zg’atadi. Ba'zan bu 
narsa ko’z og’rishini qo’zg’atadi va isitma chiqaradi. Tishning sug’urilishi 
qiyinligini va uni bemor ko’tara olmasligini bilsang, tishni qattiq qimirlatishing 
to’g’ri emas. Bunday qilish og’riqni ko’paytiradi. Ba'zi vaqtlarda shunday 
bo’ladiki, sabab tishda bo’lmaydi va uni qimirlatilgach, uning tagidagi modda 
tarqalib og’riq to’xtaydi. 
Goho tishni dorilar orqali qo’porib tushiriladi. Eng to’g’risi tishning tevaragini 
nishtar bilan ochib, unga dori ishlatishdir. U dorilarning biri: tut ildizining po’sti 
va nazla o’ti olinadi va o’tkir sirka bilan oftobda asaldek bo’lgunicha ezib, keyin 
kunda uch marta tishning ildiziga surtiladi. Yoki nazla o’tini ezib, sirkaga solib 

---

236 
qirq kun quyoshga qo’yiladi, keyin tevaragi ochilgan tishga tomizib, bir soat 
yoki ikki soat qo’yiladi va o’sha paytda sog’ tishlarga mum qoplanadi. Keyin 
tishni tortib, sug’urib olinadi. Yoki nazla o’ti o’rniga yovvoyi bodring ildizini 
qo’yiladi, yoki sirka bilan qo’shilgan zirnix surtiladi, bu tish ildizini 
bo’shashtiradi yoki qichitqio’t urug’i va gal'ban yelimidan barobar miqdorda 
olib, yoki qichitqio’t urug’ini va bunga ikki barobar kundur yelimini olib 
qoziqtish tagiga qo’yiladi. Ba'zan uni anjir bargi bilan qaynatib ishlatilsa ham 
tishni bo’shashtiradi va osonlik bilan qo’porib tushiradi. Bu to’g’rida sirka 
loyqasining o’zi ajoyib xususiyatga egadir. Yoki tut po’stini, kovul po’stini, 
sariq zirnixni, nazla o’ti, zarchava, Abu Jahl tarvuzi ildizi va yelimli suto’tni 
olib, ukrop suvi yoki o’tkir sirka bilan qorib, uch kun o’z holiga qo’yiladi, keyin 
surtiladi. Yoki zarchava va tut ildizining har biridan bir bo’lak, sariq zirnixdan 
ikki bo’lak olib, asal bilan qorilsa va qoziq tishning tevaragiga bir muddat 
qo’yilsa, uni qo’porib tushiradi. Yoki bo’yimodaron va yattu' sutidan bir 
bo’lakdan, yattu' ildizidan ikki bo’lak olib tishga qo’yiladi. Agar tish kuchsiz 
bo’lsa, mumni asal bilan quyoshda erit, keyin unga zaytun yog’i tomizib bemorni 
o’sha tarkibni chaynashga buyuriladi.
Yeyilgan kovak tishni uvalantirish - bu tishni og’riqsiz olish kabidir 
Unni yattu' suvi bilan qorib, bir necha soat tishga qo’yib turilsa, tishni 
uvalantiradi. Unday tishga katta va mazasi o’tkir qo’ypechakning bargini
qo’yish kerak. 
Daraxt qurbaqasining yog’i ham tishni ajratuvchi va uvalantiruvchidir. Daraxt 
qurbaqasi o’simlik va daraxtlarda yashaydigan va daraxtdan sakraydigan ko’k 
cho’l qurbaqadir.