Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Me`da og’riqlaridan belgi olinishiga
misol tortishib og’rish yelga, og’irlik 
bilan bo`ladigan og’riq (tulikka begti) bo`ladi; achishib og’rish nordon, o`tkir, taxir 
yoki achchiq xilt borligiga dalil bo`ladi. 
Ishtahadan olinadigan dalilga kelsak
, bunda ishtahaning ko`pligidan, 
ko`pligida yoki yo`qligidan yoki ko`ngil tusagan narsasining turidan bilinadi. 
Masalan, ba`zida kishi tashna bo`lib, sovuq narsaga, ba`zida nordon narsaga intiladi, 
ba`zida esa kishi tashna bo`lsa ham og’iz suvini teradigan, sho`r va o`tkir narsalarga 
intiladi. Ba`zida bir vaqtning o`zida kishi o`tkir, sho’r va nordon narsalarni tusaydi, 
chunki bular zararli xiltni parchalab foyda yetkazishda bir-birlariga yordamlashadi 
ana shunday intilish me`daning kuchsizligiga dalil bo`ladi, chunki kuchli me`da 
yog’li narsalarga intiladi. Ba`zan ko`ngil yomon va tabiatga xilof narsalarni tusaydi, 
masalan, ba`zilar ko`mirni, ishqorni va shunga o`xshash narsalarni tusaydilar; bu - 
yaxshi xiltlarga munosabati bo’lmagan buzuq va begona xiltlar sababli bo`ladi. Agar 
totish sezgisi sog’lom bo`lsa, ishtaha hech bir mazani shirin mazadan ustun 
ko’rmaydi, agar ishtaha buzilib shirin narsalarni yoqtirmasa, unda kasallik bor 
bo`ladi. Me`da yog’li narsalarni istasa, unda burishish, zichlik va quruqlik mavjud 
bo`ladi. Tabiat qizituvchi ovqatlarni suymasa va sovutganligi sababli sovuq 
narsalarni tilasa, demak u issiq bo`ladi; qizituvchi narsalarni istasa, me`dada 
sovuqlik bor bo`ladi. Agar u parchalovchi, nordon va o`tkir narsalarni istasa, u 
me`dada yopishqoq xilt bor bo`ladi. 
Issiq me`daning ishtahasi ovqatga qaraganda suvga talab ko`proq bo`ladi. 
Issiqlikning kuchliligi ko`pincha o’zining tarqatishi, tarqalganning o’rniga badal 
talab qilinishi va achishtirishi sababli qattiq ochiqishni qo’zgatadi. Bu hech bir 

---

293 
chidab bo’lmaydigan ochiqishning bir turi bo`ladi, unda, ayniqsa ovqat kechikkanda, 
behushlik yuz beradi. Me`daga quyilayotgan nordon savdo va nordon shilliqning 
miqdori ularni haydab chiqarishni talab qiladigan darajada ko`p bo`lmasa, u 
me`daning ishtahasi ko`payadi. U me`dada ishtaha kuchayib, biz bayon qiladigan 
sababga ko’ra "it ishtahasiga" aylanadi. 
Ovqatga bo`lgan ishtaha hamma a`zolarga umumiy bo`ladi. Lekin bu umumiylik 
tabiiy bo`lib, oziqlantiruvchi quvvat istagining tortuvchi quvvatga bo`lgan aloqasi 
sababli vujudga keladi. Me`dada esa maxsus nafsoniy ishtaha bor, chunki u sezadi. 
Goho ba`zi kishilarga uzoq och yurib keyin ko`p ovqat yeyishga to’g’ri keladi, 
ammo ular hazmsizlikka uchramaydilar, ko`p axlat chiqarmaydilar, shu bilan birga 
ularning badanlari semirmaydi. Shu holatga hazm quvvati va tortuvchi ishtaha 
quvvatining sog’lom bo`lishi va shu bilan birga singishining ham ko`p va tezligi 
sabab bo`ladi.