Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Hiqichoqdan dalil olishga kelsak
, hiqichoq tutayotgan kishi achishganlikni 
sezsa, me`dada nordon, o`tkir yoki achchiq xiltlar bor bo`ladi, agar u tortishganlikni 

---

291 
sezsa, me`dada yel bor bo`ladi. Bularning hech qaysisi ham sezilmasa va tashnalik 
bo`lmasa me`dada shilliq xilti bor bo`ladi. Agar hiqichoq bo’shatilishlar va 
isitmalardan keyin bo`lsa, me`dada quruqlik bor bo`ladi. 
Tashnalikdan belgi olinishi
: tashnalik issiq mizojga belgi bo`ladi, agar u 
ko`ngil aynash bilan bo`lsa, o`t moddasiga yoki sho’r shilliq moddasiga dalolat 
qiladi. Agar tashnalik issiq suv ichish bilan bosilsa, me`dadagi modda, ko`pincha 
sho`r va burakli shilliq bo`ladi, agar u ortsa modda o’t bo`ladi. 
Og’iz va til holidan dalil olishga
kelsak, agar me`da og’riqlarida til juda 
dag’allashib qizarsa, me`dada qonning ko`payganiga yoki unda qondan bo`lgan issiq 
shish borligiga dalolat qiladi. Til sarg’ish bo`lsa, kasallik safroda bo`ladi, agar u 
qoramtir bo`lsa, savdo xilti sababli, oqish va sut rangli bo`lsa, rutubat sababli, 
faqatgina qurib tursa, me`dadagi quruqlik sababli bo`ladi. 
Hazm qilishdan dalil olinishi:
me`daga tushgan ovqat hazmdan keyin me`dada 
og’irlik, quldirash, damlik, kekirish, og’izda tutun maza yoki nordon maza, 
hiqichoq, uchish va tortishish paydo qilmasa, hazmning yaxshiligiga dalildir, bunda 
yana ovqatning me`dada qolish muddati mo`tadil bo`lishi, me`dadan tushishi 
munosib vaqtda bo`lib, undan oldin yoki keyin bo`lmasligi, uyqu tinch va sidirg’a, 
uyg’onish esa yengil va tez bo`lishi, ko`zda salqish va boshda og’irlik bo’lmasligi 
kerak shuning bilan birga ich yurishi oson bo`lib, hojatga borishdan oldin qorin 
quyisi ozgina ko`pchib turishi kerak: bu me`daning ovqatni yaxshi o`rab olganiga 
belgi bo`ladi, bu esa me`daning kuchliligiga, ovqat miqdori va sifatining 
muvofiqligiga dalolat qiladi. Me`da ovqatni o`ziga qamrab olmasa va yaxshi hazm 
qilolmasa, quldirash va ketma-ket kekirik paydo bo`ladi va ovqat me`dada uzoq, 
vaqt qoladi yoki kerakli vaqtdan oldin tushib ketadi. 
Safro hazmni butunlay to`xtatish yoki uni kamaytirib ovqatni yetiltirmay 
qoldirish darajasida hazmga to`sqinlik qilmaydi, lekin, u ba`zan hazmni buzadi. 
Savdo esa yetilishga va hazmga to`sqinlik qiladi va ikkalasini ham buzadi. Shilliq 

---

292 
esa savdodan ko`ra ko`proq buzadi. Me`dada shish va yara bo`lmasa, ovqat 
buzilmasa, lekin hazm yaxshi bo`lmasa, bunga mizoj buzilganligi sabab bo`ladi. Bu 
ko`pincha sovuqdan va rutubatdan bo`lib, undan keyin issiqlik, undan keyin quruqlik 
turadi.