Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Ibn Sino ta`limotiga asosan yurak kasalliklarining klassifikatsiyasi
: 
I. Yurakning sodda kasalliklari: 
1) yurakning mizoj buzilish kasalliklari 
A) Yurakning moddasiz mizoj buzilish kasalliklari (NSD, kardionevroz) 
B) Yurakning moddali mizoj buzilish kasalliklari (gipertoniya, gipotoniya) 
2) Tarkib kasalliklari: 
A) yurakning hajm buzilish kasalliklari 
-yurakning 
kattalashishi 
bilan 
kechadigan 
kasalliklar 
(dilyatatsion 
kardiomiopatiyalar, yurak qorinchalarining gipertrofiyasi bilan kechadigan 
kasalliklar, yurak anevrizmalari). 
-yurakning kichiklashishi bilan kechadigan kasalliklar (tizimli kasalliklardagi 
chandiqli o’zgarishlar). 

---

278 
B) Yurakning tuzilish kasalliklari: 
- oqim yo`llari kasalliklari (yurak - qon tomirlarining kengayishi yoki torayishi, 
ateroskleroz kasalligi) 
V) yurakning son- dad yoki miqdor kasalliklari 
-yurakning turli xildagi tug’ma nuqsonlari 
3)Yurak uzluksizligining buzilish kasalliklari 
-infarktdan keyingi kardioskleroz 
-yurak tamponadalari 
-yurak travmalari 
II. Yurakning murakkab kasalliklari: 
-yurak yetishmovchiligi, yurak astmasi, o`pka shishi 
-perikarditlar 
-infeksion endokardit va miokardit 
-orttirilgan yurak nuqsonlari 
-to`satdan koronar o`lim 
-stenokardiya 
-miokard infarkti 
-yurak aritmiyalari 
Yurak ahvolini bildiruvchi dalillar 
1.Tomir urishi- Puls (nabz) 
2.Nafas olish harakati 
3.Ko`krak qafasining tuzilishi 
4.Ko`krakdagi mo`ylar 
5.Terini ushlab ko`rgandagi holati, badanning holati 
6.Inson xulqi 
7.Turli xayollar 
8.Badanning kuchli yoki kuchsizligi 

---

279 
Tomir urishi 
- Puls tez va ketma-ket bo`lsa - yurak mizoji issiqligini, uning aksi esa yurak 
mizoji sovuqligini bildiradi.
- Puls yumshoq bo`lsa - yurak rutubatli bo`ladi 
- Puls qattiq bo`lsa - yurak quruq bo`ladi 
- Puls kuchli, tekis, tartibli bo`lsa - yurak sog’lom bo`ladi 
- Puls kuchsiz, notekis bo`lsa - yurak nosog’lom bo`ladi. 
Nafas olish issiq bo`lsa, yurak mizoji issiq, sovuq bo`lsa mizoji sovuq bo`ladi. 
Ko`krak qafasi keng, bosh kichik yoki o`rtacha bo`lsa puls kuchli bo`lsa, 
yurakning mizoji issiq bo`ladi. Ko`krak qafasi keng bo`lib, bosh kichik bo`lmasdan, 
puls kuchsiz bo`lsa, yurakning mizoji sovuq bo`ladi. Ko`krak qafasida mo’ylar 
asosan jingalak bo`lsa, yurak mizoji issiq, mo`ysiz yoki kam bo`lsa, yurakning
mizoji sovuq bo`ladi. 
Butun badan issiq bo`lsa, yurak mizoji issiq, sovuq bo`lsa yurak mizoji sovuq
bo`ladi. 
Badan qattiq bo`lsa, yurak mizoji quruq, yumshoq bo`lsa yurak mizoji rutubatli 
bo`ladi. 
-tabiiy g’azablanish, botirlik, jasurlik va yengil harakat qilish yurak mizojini
issiqligini bildiradi 
- uning aksi yurak mizoji sovuqligini bildiradi. 
- badan kuchli bo`lsa yurak kuchli, sog’lomligini (tabiiy mizoj mo`tadilligini)
bildiradi. 
- badan kuchsiz bo`lsa yurak kuchsiz va nosog’lomligini (mizoj buzilganini) 
bildiradi. 
Turli xayollar: shodlik, yaxshi umidga moyillik, yurak mizojini issiq va 
rutubatliligini; qo`rqish, g’amg’inlikka moyillik yurak mizojining sovuq va 
quruqligini bildiradi. 

---

280