Farmokognoziya oxiri p65

Dorivor preparatlari.
Suyuq ekstrakt, qaynatma, damlama.
Mahsulot yana siydik haydovchi choy-yig‘malar va Zdrenko
yig‘masi tarkibiga kiradi.
TARKIBIDA KUMARINLAR VA ULARNING HOSILALARI
BO‘LGAN DORIVOR O‘SIMLIKLAR
Kumarin (
sis
-orto-oksidolchin) kislotaning hosilalari bo‘l-
gan, o‘simliklardan olinadigan laktonlar 
kumarinlar
deb ataladi.
Sis
-orto-oksidolchin kislota va uning hosilalari tabiatda deyarli
sof holda uchramaydi. Bu kislotalar o‘zidan bir molekula suv
ajratib, tezda tegishli laktonlarga aylanadi. Shuning uchun kuma-
rinlar benzo-
α
-piron hosilasi deb ham qaraladi. Kumarinning
o‘zi esa 
sis
-orto-oksidolchin kislotaning laktonidir.
Kumarinlarning boshlang‘ich birikmasi — kumarin birinchi
marta 1820- yilda Fogel tomonidan Diðteryx odarata Willd.
(Coumoruna odarata, dukkakdoshlar oilasiga kiradi) o‘simli-
gining mevasidan ajratib olingan.
Kumarinlar selderdoshlar — Apiaceae (soyabonguldosh-
lar — Umbelliferae), rutadoshlar (Rutaceae), dukkakdoshlar
(Fabaceae), yasnotkadoshlar — Lamiaceae (labguldoshlar —
Labiatar), astradoshlar — Asteraceae (murakkabguldoshlar —
Compositae), chinniguldoshlar (Caryophyllaceae), ituzum-
doshlar (Solanaceae), sutlamadoshlar (Euphorbiaceae) oilala-
rining vakillari tarkibida ko‘p uchraydi.
O‘simliklar tarkibidagi kumarinlar miqdori ham har xil
bo‘ladi. Ular juda oz miqdordan tortib, to 10 % gacha (Daph-
na odora Thunb. o‘simligining barg kurtagi tarkibida 22 % ga-

---

284
cha) to‘planishi mumkin. Odatda, bitta o‘simlik tarkibida bir
qancha (5—10 tagacha) har xil kumarinlar uchrashi mumkin.
Ko‘pincha, kumarinlar o‘simliklarda sof holda va oz miqdorda
o‘zining glikozidlari holida uchraydi.