Farmokognoziya oxiri p65

Geografik tarqalishi. 
Arktika va cho‘l tumanlardan tashqari
hamma yerda uchraydi. Asosan, u o‘rmon, o‘rmon-cho‘l va
cho‘l hududlaridagi (cho‘lni shimoliy tumanlarida) o‘tloqlar,
ko‘chalarda, hovli, bog‘, parklar, ekinzor va boshqa yerlarda
o‘sadi.
Mahsulot Ukraina, Belorus Respublikalari, Voronej,
Kursk, Kuybishev viloyatlari va Boshqirdistonda tayyorlanadi.
Mahsulot tayyorlash.
O‘simlikning ildizi kech kuzda kov-
lab olinadi, so‘ngra suv bilan yuvib, mayda ildizchalardan va
ildiz bo‘g‘izidan tozalanadi. Tozalangan ildizdan sut-shira chi-
qishi to‘xtagunga qadar ildiz havoda so‘litiladi. So‘ngra bir qavat
qilib yoyib quritiladi.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot ildizdan
tashkil topgan. Ildizi o‘qildiz, shoxlanmagan yoki kam shox-

---

205
langan, ildiz uzunasiga burishgan, mo‘rt, yoshlarining ustki
tomoni qo‘ng‘ir, qarilariniki esa to‘q qo‘ng‘irrangli bo‘lib,
uzunligi 10—15 sm, yo‘g‘onligi 0,3—1,5 sm. Ildizi hidsiz,
achchiq mazasi bor.
Mahsulotning mikroskopik tuzilishi.
Sovuq yo‘l bilan
yumshatilgan ildizni glitserin va spirt aralashmasiga bir sut-
ka solib qo‘yib, keyin ko‘ndalangiga va bo‘yiga (tangental
holda) kesib preparat tayyorlanadi va mikroskop ostida ko‘-
riladi (16-rasm).
lldiz ko‘ndalang kesimida tashqi tomondan tiqin bilan
qoplangan. Tiqin qavatining ichkarisida po‘stloq parenximasi,
floema, markazida esa ksilema joylashgan. Floema bilan ksilema
o‘rtasida kambiya bor. Floemada elaksimon naylar hamda
mayda, guruh holda aylana bo‘yicha joylashgan yumaloq sut
naylarini ko‘rish mumkin. Tangental holda kesilgan prepa-
ratda esa sut naylar naycha shaklida shoxlagan va bir-biri
bilan birlashgan holatda uchraydi.
16-rasm.
 Qoqi o‘t ildizining ko‘ndalang kesimi:
a
— ko‘ndalang kesimining lupa va 
b
— mikroskop ostida ko‘rinishi;
1
— sut naylari; 
2
— inulinli parenxima hujayralari; 
3
— kambiy;
4
— suv naylari.
1
1
2
3
4
b
a

---

206
Sut naylari yod ta’sirida sariq-qo‘ng‘irrangga, sudan III
eritmasi ta’sirida esa (biroz qizdirilgandan so‘ng) qizil rangga
bo‘yaladi.