Farmokognoziya oxiri p65

Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot yirik
maydalangan o‘simlik yerustki qismining aralashmasidan ibo-
rat. Bir yillik novdalar kulrang yoki yashil rangli, silindrsimon,
qattiq, tuksiz, uzunligi 3—4 sm, yo‘g‘onligi 0,3 sm li bo‘-
lakchalardan tashkil topgan. Barglari yaxshi taraqqiy etmagan,
ikkita uchburchak shaklida bo‘lib, novdalarida qini bilan
birlashgan holda pardasimon tangacha hosil qiladi. Tangachalar

---

171
qo‘ltig‘ida tuklar bo‘ladi (qizilchadan farqi). Maydalangan
mahsulot qizilchaga — efedraga juda o‘xshab ketadi.
Mahsulot kuchsiz hid va achchiq mazaga ega. Itsigakning
yerustki qismi namlikni tez shimib oladi. Shuning uchun u
faqat quruq joyda saqlanishi lozim.
Kimyoviy tarkibi.
Mahsulot tarkibida 2—3% (ba’zan yosh
shoxchalarida 1,2% gacha) alkaloidlar bo‘ladi. Gul va mevalarida
alkaloidlar kam, ildizi va ko‘p yillik yog‘ochlangan poyasida
deyarli bo‘lmaydi. O‘simlikning asosiy alkaloidi anabazin. U
nihoyatda zaharli, uchuvchan, suyuq alkaloid.
Mahsulot tarkibida anabazindan tashqari yana afillin,
afillidin, lupinin va boshqa alkaloidlar hamda 13—26% organik
kislotalar va boshqa moddalar bo‘ladi. Mahsulot tarkibidagi
anabazin miqdori 1,2% dan kam bo‘lmasligi kerak.
Ishlatilishi.
Anabazin alkaloidi o‘zining farmakologik xossasi
bo‘yicha nikotin, sitizin va lobelinga yaqin. Uning gidroxlorid tuzi
kichik miqdorda tamaki chekishni tashlashni osonlashtirish
uchun qo‘llaniladi.
Anabazin hosilasi — metilanabazin nafas olish markazini
qo‘zg‘atuvchi stimulator vosita sifatida ishlatishga tavsiya etilgan.
Anabazindan yana nikotin kislota (vitamin PP) olinadi.
Qishloq xo‘jalik ekinlariga zarar keltiruvchi hasharotlarga
qarshi kurashishda anabazin sulfatni suvdagi eritmasidan foyda-
laniladi.