Farmokognoziya oxiri p65

Kimyoviy tarkibi.
Meva tarkibida 1,2—3,2% (ba‘zan 6%
gacha) efir moyi, 8—28,4% yog‘ va oqsil moddalari bo‘ladi.
10-rasm.
 Arpabodiyon mevasining ko'ndalang kesimi.
1
— epidermis (ekzokarp); 
2
— efir moyli kanalcha; 
3
— endokarp;
4
— endosperma; 
5
— urug‘ pallalari; 
6
— o‘tkazuvchi
to‘qima bog‘lami.
1
2
3
4
5
6

---

144
XI DF ga ko‘ra meva tarkibida 1,5% efir moyi bo‘lishi kerak.
Efir moyi maydalangan va pishgan mevalardan suv bug‘i
yordamida haydab olinadi va suvdan ajratilib, suv bug‘i bilan
yana bir marta haydab, tozalanadi. Toza efir moyi 15° da oq
kristall shaklida qotadi va 20° da eriy boshlaydi.
Efir moyi rangsiz yoki och sarg‘ish suyuqliq bo‘lib, o‘ziga
xos hidi, shirinroq mazasi bor. Zichligi 0,979—0,991, refraksiya
soni 1,552—1,560, kutblangan nur tekisligini og‘dirish bur-
chagi — 2—0°. Efir moyi tarkibida 80—90% stearopten — ane-
tol, 10% metil — xavikol, anis aldegid, anis keton va anis kislota
hamda boshqa terpenlar uchraydi.
Agar efir moyi yorug‘likda uzoq saqlansa, moy buziladi.
Anetol oksidlanib, anis aldegidga, so‘ngra anis kislotaga o‘tishi
mumkin. Shu tufayli moyning kislotaliligi oshib ketadi va u
buziladi.
Ishlatilishi.
Arpabodiyon mevasi preparatlari va moyi tib-
biyotda bronxit kasalligida balg‘am ko‘chiruvchi, ichak faoliya-
tini yaxshilovchi, yel haydovchi dori sifatida hamda farmatsev-
tikada dorilar mazasini yaxshilash uchun ishlatiladi.
Arpabodiyon urug‘idan olingan moy sovun pishirishda qo‘l-
laniladi. Mevasi va efir moyi oziq-ovqat sanoatida, anetol esa
parfyumeriyada ishlatiladi.
Dorivor preparatlari.
Arpabodiyon efir moyi.
Arpabodiyon efir moyi ko‘krak eleksiri va nashatir arpabo-
diyon tomchisi tarkibiga kiradi. Mevasi ich yumshatuvchi va
ko‘krak og‘rig‘iga qarshi ishlatiladigan yig‘malar-choylar tar-
kibiga kiradi.
Arpabodiyon efir moyi anizet — Pimpinella anisetum Boiss.
o‘simligi mevasidan ham olinadi. Anizet ikki yillik o‘t o‘simlik
sifatida o‘stiriladi. Bu o‘simlik mevasi tarkibida 8% dan ko‘proq
efir moyi bo‘ladi. Efir moyi tarkibida esa 77—87% anetol bor.