Farmatsevtik kimyo



Download 14,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet130/610
Sana16.01.2022
Hajmi14,06 Mb.
#376005
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   610
Bog'liq
farmatsevtik kimyo fanidan oquv uslubiy majmua

KORTIKOSTEROIDLAR

 

(Buyrak usti bez pustlogi gormonlari) 



X,ayvon va odam buyrak usti bezi pustlogi organizmning normal xayot faoliyati uchun zarur steroid 

tuzilishdagi  40  ga  yakin  turli  gormon  modda  ishlab  chikaradi.  Ular  kortikosteroidlar  deb  ataladi. 

Kortikosteroidlar  organizmda  modda-lar  almashinuvi  jarayoniga  ta’sir  kilgan  xolda  ikki  guruxga 

bulinadi. 

Birinchi  gurux  gormonlar  organizmda  asosan  suv  va  tuz  almashinuvga  ta’sir  kursatadi  va  ular 

mineralokortikoste-roidlar  deb  ataladi,  bu  gurux  gormonlar  uglevod  va  oksil  almashinuviga  kuchsiz 

ta’sir etadi. Ulardan eng muximlari   11-dezoksikortikosteron   (I)   11-dezoksi-17-oksikortekoste- > 

ron  (II)  va  steroid  yadrosidagi  S

]3

  da  metil  guruxi  urniga  aldegid   gurux   saklagan,   aldoeteron   



( I I I )    gormonlari xisoblanadi. 


Pharmaceutical chemistry  

Autors:  Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T.  R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova 

 

196 


 

 

Ikkinchi  gurux,  gormonlarning  eng  muxim  va  dori  sifatida  axamiyatlilari  kortizon  (I)  va 



gidrokortizon  (II)  bulib, ular  organizmda  asosan  uglevod  va  oksid  almashinuviga  xar  tomonlama 

faol ta’sir kursatadi. Bu gurux gormonlar glyukortikosteroidlar deb ataladi. 

 

Glyukokortikosteroidlar jigarda glikon tuplanishiga, kondagi kand mikdori kupayishiga imkon 



beradi. Ular organizmda oksil parchalanishini va siydik orkali azot chikishini kuchaytiradi. 

Buyrak usti bezi pustlogida xosil buladigan deyarli barcha steroid gormonlar kimyoviy jixatdan 

pregnan unumi bulib, ular kortikosteroidlar deb xam yuritiladi. 

 

Pregnan

 

YUkorida  keltirilgan  formulalardan  kurinib  turibdi-ki,  bu  ikkala  guruxni  tashkil  kiluvchi 



kortikosteroidlar  kimyoviy  tuzilishi  jixatidan  bir-birlaridan  kam  fark  kiladi.  Ularning  barchasi  S

3

 



xolatda keton guruxi, S

4

 va S



Xolatda kushbog, Syu va Ci

3

 vaziyatda angulyar metil guruxlari, S|



7

 

xola,tda esa kortikosteroidlarning faolli- 



giga asosiy ta’sir etadigan oksiatsetil  

x

SN



2

ON saklaganligi bilan bir-biriga uxshash. 

Glyukokortikosteroidlar  uzlaridagi  Ss  xolatda  kushim-  -ch'a  gidroksil  yoki  ketogurux,  shuningdek 

S

)7



 da xam  gidroksil gurux  saklaganligi  bilan  farklanadi.  Masalan,  kortizonda  kushimcha  Ss  da  keto, 

Ci

7



  da  esa  gidroksil  guruxi,  gidrokortizonda  ushbu  ikkala  urinda  xam  gidroksil  guruxi  buladi. 

SHunday  kilib  mineralokortiko-steroidlar  bilan  glikokortikosteroidlar  urtasidagi  de-yarli  juda  katta 

bulmagan kimyoviy uzgarish ularning organizmga nisbatan ta’sir xususiyatini uzgartiradi. 

Mineralokortikosteroidlardan 

tibbiyot 

amaliyotida 

dez-oksikortikosteron 

atsetat, 

glyukokortikosteroidlardan  esa  kortizon  atsetat,  gidrokortizon  va  ularning  yarim  sintez  usul  bilan 

olingan  xosilalaridan  prednizon,  prednizalon  xamda  prednizolonning  ftorli  xosilalaridan 

deksametazon,  flu-metazon  pivalat  (lokakorten),  flyuotsinolon  atsetonid  (sinalar),  triamsinolon  va 

boi


щalar keng kullanadi. 

Kortikosteroidlar  koramol  buyrak  usti  bezidan  ekstraksiya  kilib  olinadi.  Birok  bu  yul  bilan 

gormonlarni olish iktisodiy jixatdan kimmatligi va bezdan xar kaysi gormonni aloxida ajratib olish 



Pharmaceutical chemistry  

Autors:  Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T.  R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova 

 

197 


 

murakkab, kup vakt talab kilishi xamda olinadigan moddaning juda Kam mikdordali-gi birmuncha 

nokulaylik yaratadi. 

Xozirda   kortikosteroidlar   kerakli   mikdorda   turli 

 

 

 



 

steroid  tuzilishga  ega  tabiiy  moddalardan,  yarim  sintez  usulida  olinadi.  Masalan, 

dezoksikortikosteron atsetatni xolesterindan.kuyidagi sxema buyicha sintez kilib olinadi: 

Kortizon  atsetat  bir  necha  usullar  bilan  sintezlab  olinadi.  Ulardan  —  Solanum aviculare 

(ituzum)  usimligi-ning  er  ustki  kismidan  ajratib  olingan  glyukoalkoloid  solasodindan  sintez  kilib 

olish  katta  ax,amiyatga  ega.  Bu  sox,ada  olimlardan  N.  N.  Suvorov,  L.  V.  Sokolova, 3. L. 

YAroslovseva  va  V.  S.  Murashevalarning  xizmati  katta.  Ularning  tavsiya  kilgan  usuli  buyicha 

solasodindan  kortizon  atsetatni  olish  jarayoni  birmuncha  murakkab  (18  boskichdan  iborat)  bulib, 

uni kiskartirilgan x,olda kuyidagi uch shartli boskichga bulish mumkin. 

Sintezning  birinchi  boskichi  —  solasodindan  progesteron  olishdan  iborat  (progesteron 

preparatiga karalsin). 

Sintezning  ikkinchi  boskichi  progesteronni  maxsus  yara-tilgan  sharoitda  Rhizopus nigricans 

mikroorganizmlari  yordamida  mikrobiologik  oksidlanishga  uchratib, 11-  a  oksipro-gesteronga 

utkazishdir. 




Pharmaceutical chemistry  

Autors:  Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T.  R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova 

 

198 


 

 

Sintezning   oxirgi   boskichida    11 



-a   

okriprogestronni   |  avval  xrom  angidridi  ta’sirida 

oksidlab,  11 -keto-proge-steron   oralik  moddasi   olinadi.   Keyin  esa  uni   ma’lum  sharoitda 

ketma-ket mikrobiologik usul yordamida oksidlab kortizon olinadi. 

I    , 

 

 



 

Kortizonni keyinchalik sirka angidridi bilan atse-Th.ri.ia6, kortizon atsetat olinadi. 

 

Gidrokortizon kortizondan kimyoviy tuzilishidagi Ss xolatida karbonil guruvd urniga gidroksil 



gurux,  sakdagani  bilan  farklanadi.  Gidrokortizon  x,am  tabiiy  gormon  bulib,  xozirgi  vaktda  uni 

etarli mikdorda yarim sintez yuli bilan olinadi. Masalan, kortizondan kuyidagi kimyoviy tenglama-

lar buyicha olish mumkin. 

 

<

 

 

Prednizon,  kortizondan  prednizolon  esa  gidrokotizondan  Ci  va  S



2

  x,olatdagi  uglerod 

atomlarining kush 6

OF 


orkali birikkanligi bilan farklanadi. 


Pharmaceutical chemistry  

Autors:  Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T.  R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova 

 

199 


 

X,ozirda prednizonni kortizon atsetatdan, prednizolonni esa gidrokortizondan ma’lum sharoitda 

mikrobiologik usulda turli bakteriyalar yordamida degidrirlab olinadi. Masalan, Mycobacterium va 

Bacillus megatherium bakteriya-lari  yordamida  kortizon  atsetatdan  prednizon  olinadi.  Bunda  bir 

vaktning uzida kortizon atsetat xam degidrirla-nadi va dezatsetillanib ketadi. 

 

SHuningdek,  gidrokortizonni  xam  maxsus  yaratilgan  sharoitda  Carype bacterium simplex 



bakteriyalari, yordamida, mikrobiologik usul buyicha degidrirlab olinadi. 

 


Download 14,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   610




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish